Ciężkie naruszenie obowiązków pracodawcy. Rozwiązanie umowy i odszkodowanie.
Pracodawca zalega z wypłatą wynagrodzenia, a może stosuje dyskryminację lub w inny sposób narusza Twoje prawa? Z tego artykułu dowiesz się, czym jest ciężkie naruszenie obowiązków pracodawcy oraz co możesz zrobić, gdy pracodawca się go dopuści. Przeczytasz o tym, jak rozwiązać umowę w trybie natychmiastowym i na jakich zasadach przysługuje Ci odszkodowanie.
Czym jest ciężkie naruszenie obowiązków pracodawcy?
Ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków to poważne uchybienie pracodawcy względem pracownika, które rażąco łamie jego prawa. Pracodawca narusza swoje obowiązki względem pracownika przede wszystkim, kiedy łamie przepisy prawa pracy, ale także, gdy w inny sposób narusza prawo lub zasady współżycia społecznego.
Musisz też wiedzieć, że takie zachowanie pracodawcy, uprawnia pracownika do natychmiastowego rozwiązania umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia, na podstawie art. 55 § 1¹ Kodeksu pracy (dalej: KP). Niestety z samych przepisów nie wynika, czym dokładnie jest ciężkie naruszenie obowiązków przez pracodawcę.
Oczywiście, w praktyce, czy doszło do ciężkiego naruszenia praw pracownika ocenia sąd, a dużo zależy od ‘’okoliczności zaistniałych w konkretnej sprawie’’[1]Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 października 2020 r. Sygn. akt II PK 107/19.
Jeżeli decydujesz się podjąć przeciwko pracodawcy jakieś działania w związku z ciężkim naruszeniem Twoich praw, musisz udowodnić, że zachowanie pracodawcy wyrządziło Ci szkodę lub było dla Ciebie w jakiś sposób krzywdzące[2]M. Gładoch, Umowy o pracę. Nowelizacja Kodeksu pracy. Wzory umów i klauzul. Komentarz, Warszawa 2024.
Poniżej podam Ci kilka przykładów, kiedy sąd uznał, że rzeczywiście doszło do ciężkiego naruszenia praw pracownika.
Ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych – przykłady
Najbardziej podstawowym obowiązkiem pracodawcy względem pracownika jest oczywiście wypłata wynagrodzenia, co wynika wprost z definicji stosunku pracy.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 kwietnia 2000 r. Sygn. akt I PKN 516/99
Pracodawca, który nie wypłaca pracownikowi w terminie całości wynagrodzenia, ciężko narusza swój podstawowy obowiązek z winy umyślnej, choćby z przyczyn niezawinionych nie uzyskał środków finansowych na wynagrodzenia.
Przepis KP mówi, że naruszenie musi być ciężkie. W kontekście niewypłacania wynagrodzenia lub niewypłacania go w terminie, naruszenie będzie miało charakter ciężki, jeżeli jest powtarzalne i uporczywe[3]Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2024 r. Sygn. akt II PSK 75/23.
Z drugiej strony, naruszenie obowiązków pracodawcy nie będzie uznane za ciężkie, jeżeli pracodawca nie wypłaca wynagrodzenia, które jest sporne np. za godziny nadliczbowe lub pracę w godzinach nocnych, które pracodawca kwestionuje[4]Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14 maja 2024 r. Sygn. akt II PSK 75/23.
Ciężkim naruszeniem obowiązków względem pracownika jest też nieopłacanie przez pracodawcę składek na ubezpieczenie społeczne[5]Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 marca 2014 r. Sygn. akt II PK 176/13.
Naruszenie będzie rażące także w wielu innych przypadkach, na przykład[6]M. Gładoch, Umowy o pracę. Nowelizacja Kodeksu pracy. Wzory umów i klauzul. Komentarz, Warszawa 2024:
- jeżeli pracodawca narusza zasady BHP, co zagraża życiu i zdrowiu pracownika,
- gdy pracodawca dopuszcza się naruszeń w sferze godności pracownika np. mobbing, molestowanie, poniżanie lub ośmieszanie,
- gdy stosuje dyskryminację lub nierówne traktowanie np. ze względu na orientację, płeć, rasę itd.
Rozwiązanie umowy przez pracownika bez zachowania okresu wypowiedzenia
Jeżeli pracodawca narusza Twoje podstawowe prawa, przede wszystkim przysługuje Ci prawo rozwiązania umowy o pracę bez zachowania okresu wypowiedzenia, czyli w trybie natychmiastowym.
Wypowiedzenie musi być złożone w formie pisemnej, a przede wszystkim, powinieneś wskazać przyczynę uzasadniającą wypowiedzenie umowy.
Pamiętaj, że możesz podać kilka przyczyn rozwiązania umowy[7]Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 kwietnia 2008 r. Sygn. akt III PK 88/07. Może to być dla Ciebie szczególnie ważne, bo według Sądu Najwyższego pracownik może tylko raz podać przyczynę rozwiązania umowy bez wypowiedzenia z winy pracodawcy. Nie jest dopuszczalne późniejsze uzupełnianie i konkretyzowanie tej przyczyny[8]M. Gładoch, Umowy o pracę. Nowelizacja Kodeksu pracy. Wzory umów i klauzul. Komentarz, Warszawa 2024.
Bardzo ważne jest także, aby wypowiedzenie zostało złożone w terminie miesiąca od uzyskania przez pracownika wiadomości o okoliczności uzasadniającej rozwiązanie umowy (art. 55 § 2 KP). Może to być problematyczne szczególnie, jeżeli naruszenie, którego dopuszcza się pracodawca ma charakter powtarzający się (np. niewypłacanie co miesiąc wynagrodzenia w terminie).
W takim przypadku, Sąd Najwyższy uznał, że pracownik może po każdym kolejnym czynie pracodawcy ciężko naruszającym jego podstawowe obowiązki, wchodzącym w skład zachowania ciągłego, rozwiązać bez wypowiedzenia umowę w terminie miesiąca od dnia uzyskania wiadomości o tym czynie[9]Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 czerwca 2007 r. Sygn. akt III PK 17/07.
Pracodawca już 3 miesiąc nie wypłaca wynagrodzenia w terminie. Zgodnie z KP, wynagrodzenie za dany miesiąc powinno być wypłacone w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca (art. 85 KP). Jeżeli tego dnia wynagrodzenie nie zostało wypłacone, to licząc od 11 dnia miesiąca masz 1 miesiąc na złożenie wypowiedzenia umowy.
Ciężkie naruszenie obowiązków pracodawcy a odszkodowanie
Pracownikowi, który rozwiązał umowę o pracę w trybie natychmiastowym z winy pracodawcy przysługuje odszkodowanie. Wymiar odszkodowania różni się w zależności od okresu na jaki została zawarta umowa:
- jeżeli umowa była zawarta na czas nieokreślony, to odszkodowanie przysługuje za okres wypowiedzenia,
- jeżeli umowa była zawarta na czas określony, odszkodowanie przysługuje za czas, do kiedy umowa miała trwać, ale nie więcej niż za okres wypowiedzenia.
Pamiętaj, że okresy wypowiedzenia są określone w KP (art. 36) i to one będą miały zastosowanie przy obliczaniu odszkodowania.
Jeżeli jednak nie chcesz wypowiedzieć umowy o pracę, ale pracodawca rzeczywiście dopuścił się naruszenia Twoich praw, to możesz dochodzić odszkodowania także na zasadach ogólnych z kodeksu cywilnego (dalej: KC).
W tym przypadku dłużnikiem jest pracodawca, który nienależycie wykonuje swoje obowiązki, jakie nakłada na niego m.in. prawo pracy.
art. 471 KC
Dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.
Ciężkie naruszenie obowiązków pracodawcy – gdzie zgłosić?
Oprócz rozwiązania umowy oraz odszkodowania, pracownicy mogą także zgłosić naruszenie, którego dopuścił się pracodawca do odpowiednich instytucji.
Przede wszystkim, naruszenie praw pracownika możesz zgłosić do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP). Procedurę skargi do PIP opisałem w artykule brak wynagrodzenia za pracę na czas – jak odzyskać niewypłaconą pensję.
Oprócz tego, jeżeli u pracodawcy funkcjonują związki zawodowe, to naruszenie obowiązków pracodawcy możesz zgłosić tej organizacji.
Oczywiście w pierwszym kroku możesz zgłosić naruszenie przełożonemu lub np. osobie z działu HR. Czasem próba ugodowego załatwienia konfliktu może przynieść pożądany skutek.
Jeżeli jesteś świadkiem naruszenia, ale nie dotyczy ono bezpośrednio Ciebie, możesz też zgłosić naruszenie jako sygnalista – w zakładzie powinna być na to odpowiednia procedura.
Jak widzisz jest wiele działań, które możesz podjąć, gdy Twoje prawa są naruszane w miejscu pracy. Niekoniecznie musisz od razu rozwiązywać umowę. Czasami może wystarczyć zwrócenie uwagi lub zgłoszenie naruszenia w miejscu pracy. Jeżeli jednak naruszenie się powtarza lub jest związane z jakąkolwiek przemocą – nie wahaj się i zgłoś je.
Potrzebujesz pomocy w Twojej sprawie? Napisz do mnie.
Przypisy