Ciężkie naruszenie praw pracownika przez pracodawcę – co robić?

Ciężkie naruszenie praw pracownika przez pracodawcę oznacza czyn naruszający uprawnienia pracownika. Prawo pracy rozumie, że takie naruszenie musi być istotne i znaczne. O ciężkim naruszeniu praw pracownika mówi art. 55 §1¹ Kodeksu pracy.

Pamiętaj, że sąd pracy ocenia każdy przypadek indywidualnie. Musi wziąć pod uwagę w jakim stopniu istotne było naruszenie. Nie bez znaczenia jest także określenie znaczności. Skład orzekający może się także zastanawiać nad winą lub brakiem winy ze strony pracodawcy.

Nie zawsze więc będzie tak, że co Ty ze swojego punktu widzenia ocenisz jako ciężkie naruszenie znajdzie taką samą ocenę w oczach sądu. Chociaż trzeba dodać, że są orzeczenia, w których sędziowie stwierdzili kategorycznie o ciężkim naruszeniu praw pracownika.

Istnieje wiele przyczyn, które mogą stanowić ciężkie naruszenie praw pracownika przez pracodawcę. Wystarczy, że jedna z nich znajdzie uzasadnienie, a sąd będzie mógł rozwiązać stosunek pracy. Tak orzekł Sąd Najwyższy 10 kwietnia 2008 r.^[1]Wyrok Sądu Najwyższego z 10.4.2008 r., III PK 88/07 Takimi przyczynami mogą być:

• Brak wypłaty pensji pracownikowi bez usprawiedliwionej przyczyny.
• Dyskredytacja pracownika i atak na jego godność osobistą.
• Brak płatności składek na ubezpieczenia społeczne pracownika.
• Poniżenie pracownika poprzez umyślne powierzenie mu pracy, która wymaga znacznie niższych kwalifikacji, niż te które pracownik posiada.
• Złamanie przepisów dotyczących czasu pracy lub BHP.
• Skierowanie kobiety w ciąży do pracy w godzinach nadliczbowych albo w nocy.
• Brak udzielenia urlopu – jeśli działanie było złośliwe i godziło w ustawowe terminy.
• Niedopuszczenie pracownika do pracy, którą powinien wykonywać zgodnie z umową o pracę.

Oto parę przykładów jak w praktyce może wyglądać ciężkie naruszenie praw pracownika:

Przykład 1 – Brak wypłaty całości wynagrodzenia w terminie. Pan Damian jest zatrudniony u Pana Mateusza i zgodnie z umową otrzymuje wynagrodzenie 5000 zł netto, płatne do 10 dnia każdego miesiąca. Jednak 10 lipca Pan Mateusz nie wypłacił ani złotówki z 5000 zł wynagrodzenia. Nie mógł tego zrobić, gdyż jego firma z powodu powodzi w czerwcu poniosła bardzo duże straty.

Zgodnie z tym, co 4 kwietnia 2000 r. orzekł Sąd Najwyższy, jest to ciężkie naruszenie podstawowego obowiązku pracodawcy z winy umyślnej ^[2]Wyrok Sądu Najwyższego z 4.4.2000 r., I PKN 516/99. Mowa jest tu o winie umyślnej pomimo, że Pan Mateusz nie z własnej winy nie uzyskał środków na wypłaty.

Przykład 2 – Dyskredytacja i naruszenie dóbr osobistych pracownika. Pani Maria pełni w spółce funkcję kierownika działu rozwoju sprzedaży. Zauważyła, że Pani Grażyna – prezes zarządu – zdecydowała się w ostatnim czasie na niekorzystne inwestycje. Zwróciła jej więc na to uwagę.

Pani Grażyna podjęła działania odwetowe względem Pani Marii. Przy całym zespole podważała jej kompetencje i przedstawiała Panią Marię jako osobę o niskim ilorazie inteligencji. Ponadto sugerowała, że Pani Maria podstępnie działa na niekorzyść firmy. 7 grudnia 2006 r. Sąd Najwyższy orzekł, że działania dyskredytujące pracownika i godzące w jego dobra osobiste mogą stanowić ciężkie naruszenia obowiązków względem pracownika^[3]Wyrok Sądu Najwyższego z 7.12.2006 r., I PK 123/06.

Przykład 3 – Nieopłacanie składek na ubezpieczenia społeczne pracownika. Pan Dariusz jest zatrudniony u Pani Tamary na umowie o pracę od dwóch miesięcy. Pani Tamara jednak nie płaciła przez ten czas składek na ubezpieczenia społeczne Pana Dariusza. Jest to ciężkie naruszenie praw pracownika, jak orzekł Sąd Najwyższy 18 marca 2014 r. ^[4]Wyrok Sądu Najwyższego z 18.3.2014 r., II PK 176/13.

Przy ciężkim naruszeniu praw pracownika nie zostaniesz bez niczego. Jednak nie mówimy tutaj o odprawie. Ta bowiem należy się przy zwolnieniu grupowym oraz – gdy przyczyny leżą wyłącznie po stronie pracodawcy – przy zwolnieniu indywidualnym.

Więcej na ten temat przeczytasz w artykule o odprawie trzyzwolnieniach grupowych i indywidualnych.

Trzeba wyraźnie rozróżnić odprawę od odszkodowania. Bowiem to o odszkodowanie możesz się ubiegać przy ciężkim naruszeniu Twoich praw pracownika. O tym więcej poniżej.

Pracodawca, który ciężko naruszył prawa pracownika, powinien wypłacić odszkodowanie.

Jeśli miałeś umowę o pracę na czas nieokreślony, to otrzymasz odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia.

Inaczej jest, jeśli miałeś umowę o pracę na czas określony. Wówczas odszkodowanie będzie miało wysokość wynagrodzenia za czas, do którego miała obowiązywać umowa, jednak nie więcej niż za okres wypowiedzenia.

Nie zawsze otrzymasz odszkodowanie od ręki. Wprawdzie pracodawca może uznać, że miałeś rację i że ciężko naruszył on Twoje prawa. Wówczas dobrowolnie wypłaci Ci odszkodowanie. Jednak wcale nie musi zgodzić się z Twoimi racjami.

W takim przypadku możesz złożyć pozew do sądu pracy. Ważne będzie udowodnienie ciężkiego naruszenia praw pracownika przez pracodawcę. Jak już wcześniej zdążyłeś przeczytać istnieje wiele sytuacji, które mogą być takim naruszeniem, a wystarczy, że sąd uzna jedną z nich.

W tym zakresie odsyłamy do przeczytania artykułu o tym, jak w praktyce odwołać się do sądy pracy.