Nieefektywność w JST, czyli kiedy i do kogo skarga na wójta, burmistrza, prezydenta miasta?
Organy władzy wykonawczej na szczeblu samorządowym to odpowiednio wójt, burmistrz lub prezydent miasta. Niewątpliwie ich mandat społeczny jest bardzo mocny – w danej społeczności musiała ich bowiem wybrać większość mieszkańców. Nie oznacza to jednak, że mogą oni funkcjonować w sposób dowolny, bowiem muszą działać w granicach i na podstawie prawa. Jeżeli tak się nie dzieje, często konieczna jest skarga na wójta (burmistrza lub prezydenta miasta). Kiedy można to zrobić i o czym warto pamiętać?
W jakiej sytuacji wnieść skargę na działanie wójta?
W pierwszej kolejności warto wskazać, że wszystkie zapatrywania prawne opisane w tym tekście dotyczą nie tylko wójta, ale także burmistrza oraz prezydenta miasta. Zgodnie bowiem z art. 11a ust. 3 ustawy o samorządzie gminnym, ilekroć w ustawie jest mowa o wójcie, należy przez to rozumieć także burmistrza oraz prezydenta miasta.
Tak jak wspomniałem powyżej, organy gminy muszą działać na podstawie i w granicach prawa. W przypadku jakichkolwiek naruszeń, możliwe jest wniesienie skargi, którą reguluje nie tylko art. 227 KPA (tzw. skarga powszechna), ale także skargi na uchwałę organu która uregulowana jest w art. 101 ustawy o samorządzie gminnym, czy skargi na bezczynność z art. 101a ww. ustawy.
Skarga na wójta w tym trybie może dotyczyć przede wszystkim zaniedbań lub nienależytego wykonywania zadań przez odpowiednie organy lub ich pracowników, naruszenia praworządności lub interesów skarżących, a także przewlekłego lub biurokratycznego załatwiania spraw. Jest to rozwiązanie prawne o dość szerokim zakresie, którą można skutecznie wykorzystać do zgłaszania problemów organom administracji publicznej oraz do potencjalnego gromadzenia materiału dowodowego na potrzeby późniejszych postępowań.
Do kogo należy może być wniesiona skarga na wójta? Organem właściwym jest w tej sprawie jest rada gminy. Warto wskazać, że skargę powszechną można wnieść również na zaniedbania zarządu powiatu, aczkolwiek w tym zakresie sprawę rozpatruje rada powiatu. Wniesienie skargi do niewłaściwego organu nie będzie oznaczało jednak, że nie zostanie ona rozpatrzona, o czym szerzej piszę poniżej.
Art. 7 Konstytucji RP:
Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.
Skarga powszechna na wójta do rady miasta w praktyce
Składając skargę powszechną nie można zapominać o kilku kwestiach praktycznych. Są to m. in. kwestie przedmiotu skargi, jej formy, terminów, czy innych wymogów formalnych.
Powyżej wspomniałem o tym, że skarga na wójta jest rozwiązaniem o dość szerokim zakresie. Wchodząc bardziej w szczegóły takiego rozwiązania, przedmiotem skargi może być zarówno bezczynność organów gminy w zakresie działalności uchwałodawczej, jak i błędy merytoryczne podczas wydawania zarządzeń, czy inne zaniedbania w tym zakresie. Kwestia ta była wielokrotnie omawiana w orzecznictwie, gdzie wyraźnie podkreślono, że ustawodawca nie ograniczył przedmiotu skargi[1]m.in. wyrok NSA z 3.01.2013 r., I OSK 1762/12, wyrok NSA z 10.03.2022 r., II OSK 2821/21. Osoba składająca skargę powszechna powinna wyłącznie wskazać przedmiot swojego niezadowolenia oraz podmiot, którego działania uważa za błędne lub nieprawidłowe.
Jeżeli chodzi o wymogi formalne, to warto podkreślić że skarga powszechna na wójta jest działaniem odformalizowanym. Przepisy nie zawierają szczegółowych wymogów formalnych, aczkolwiek warto mieć na uwadze przepisy ogólne wynikające z KPA. Tym samym aby skarga była skuteczna, należy pamiętać o kilku jej elementach. Moja praktyka pokazuje, że warto pamiętać o:
- oznaczeniu danych skarżącego (imię i nazwisko, adres);
- oznaczeniu adresata skargi;
- określeniu organu lub osoby, których działania są przedmiotem skargi;
- opisie działań organu, opisanie podstawy skargi;
- podpisie osoby wnoszącej skargę.
W kontekście terminów związanych ze skargą, warto wskazać na wynikający z art. 237 § 1 KPA termin na ostateczne rozpatrzenie skargi, poprzez wydanie stosownej uchwały. Powinno ono nastąpić niezwłocznie, nie później niż w ciągu miesiąca od dnia wniesienia pisma. Jeśli ten termin zostanie przekroczony, skarżący może złożyć ponaglenie na bezczynność organu lub przewlekłe prowadzenie sprawy.
Skarżący musi być poinformowany o sposobie załatwienia skargi. W przypadku uznania skargi za zasadną, nie jest wymagane szczegółowe uzasadnienie prawne i faktyczne. Takie uzasadnienie jest natomiast konieczne, jeśli skarga zostanie oddalona.
Warto także zwrócić uwagę na kilka pozostałych kwestii, do których należy m.in. konieczność wniesienia skargi do prawidłowego organu, co znacznie może przyspieszyć sprawę. Skarga na wójta wniesiona do niewłaściwego organu może powodować znaczne opóźnienia. Ponadto, jeżeli skarga nie została uwzględniona, ponowne jej wniesienie w oparciu o te same przesłanki nie wywoła skutku prawnego.
W tym kontekście zachęcam Cię również do lektury tekstu: Skarga powszechna- skuteczny sposób na administrację?
Co jeżeli rada gminy nie uzna skargi na wójta?
Dominującą jest linia sądownicza jest tak, że skarga do sądu administracyjnego od uchwały rady gminy w przedmiocie rozstrzygnięcia skargi powszechnej jest niedopuszczalna [2] tak np. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Poznaniu z dnia 28 października 2008 r., III SA/Po 357/08 .
Tym samym w takiej sytuacji warto rozważyć inne dostępne instrumenty prawne, np. skargę na przewlekłość, czy właśnie wyżej opisywaną skargę w trybie ustawy o samorządzie gminnym. Można także składać skargę „kaskadowo”, tzn. jeśli jesteśmy niezadowoleni z rozstrzygnięcia skargi na działalność wójta przez radę gminy, skarżyć rozstrzygnięcie rady gminy do Wojewody.
Kiedy skarga na wójta (burmistrza, prezydenta miasta) do wojewody?
Generalna zasadą jest, że skarga na działalność wójta jest rozpatrywana przez radę gminy. Istnieją jednak od tej zasady wyjątki, które maja związek z obszarem działalności wójta, który skarżymy. Gmina bowiem w zakresie swojej działalności wykonuje zadania własne i zadania zlecone z zakresu administracji rządowej (art. 8 SamGminU).
Właśnie w zakresie zadań zleconych przyznano prawo do rozpatrywania skarg powszechnych organom administracji rządowej, a konkretnie wojewodzie lub organom wyższego stopnia w stosunku do kierowników powiatowych służb, inspekcji, straży i innych jednostek organizacyjnych.
Zatem jeśli przedmiotem skargi jest zadanie zlecone z zakresu administracji rządowej, którego wykonawcą jest organ wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego (np. wójt, burmistrz, prezydent, zarząd powiatu), to właściwym do jej rozpatrzenia będzie najczęściej wojewoda. Ponadto sytuacja taka może nastąpić także pośrednio, jeśli jak wskazałem wcześniej skarżymy działanie wójta poprzez nieprawidłowe rozstrzygnięcie rady gminy – w takiej sytuacji także skarga na radę gminy będzie kierowana do wojewody.
Jak wnieść skargę na wójta do sądu administracyjnego (WSA)?
Tak jak już wspomniałem we wstępie, skarga powszechna to nie jest jedyny sposób na zaskarżenie czynności (lub bezczynności) wójta. Wadą skargi powszechnej jest bowiem brak możliwości wniesienia skargi do sądu administracyjnego, jeśli jesteśmy niezadowoleni z załatwienia skargi. Jest to droga bowiem przysługującą ściśle w ramach samej administracji publicznej.
Jakie mamy zatem jeszcze opcje? Możliwe jest także skorzystanie z instrumentów przewidzianych w art. 101 oraz 101a ustawy o samorządzie gminnym.
Specyfika tego rodzaju środka jest jednak inna niż skargi powszechnej opisywanej powyżej. W doktrynie wskazuje się, że ten instrument prawny nie ma charakteru powszechnego[3] P. Drembkowski, P. J. Suwaj (red.), Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, Warszawa 2023 . Niemniej jednak taką skargę na decyzję wójta (lub bezczynność) może wnieść każdy, kto wykaże w tym interes prawny.
Interes prawny jest to interes osobisty, własny, indywidualny, znajdujący podstawę w konkretnym przepisie materialnego prawa administracyjnego oraz taki, który ma potwierdzenie w stanie faktycznym sprawy.
Skarga na wójta w trybie ustawy o samorządzie gminnym może dotyczyć np. aktu prawa miejscowego, aktu indywidualnego czy aktów wewnętrznych, takich jak zarządzenia czy zaniechania działania.
W kontekście przedmiotu skargi z art. 101 oraz 101a SamGminU warto wskazać, że w tym trybie nie można zaskarżyć np. decyzji administracyjnej o charakterze indywidualnym. Decyzja administracyjna może być natomiast zaskarżona w trybie administracyjnym, o czym szerzej piszę w tekście: Skarga administracyjna do sądu (WSA) na decyzję, ale czy tylko?
Warto również wskazać, że skargę w tym trybie wnosi się do sądu administracyjnego, a nie do rady gminy czy wojewody. Jest to również istotna informacja, bowiem skarżący będzie musiał wziąć pod uwagę nie tylko przepisy KPA i ustawy o samorządzie gminnym, ale także prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi.
Udając się do sądu administracyjnego warto zapewnić sobie profesjonalne wsparcie prawne.
Jak udowodnić naruszenie prawa skargą na wójta (burmistrza, prezydenta miasta)?
Wniesienie skargi z art. 101 i 101a SamGminU jest skomplikowane i zgodnie z orzecznictwem, przepis ten stanowi podstawę do wniesienia skargi m. in. w sytuacji, gdy organ wykonawczy gminy (np. wójt), uchwałą lub zarządzeniem, podjętymi przez organ gminy w sprawie z zakresu administracji publicznej, narusza interes prawny lub uprawnienie danego podmiotu lub nie wykonuje czynności nakazanych prawem. Prawo do wniesienia takiej skargi ma każdy, czyj interes prawny lub uprawnienie zostały naruszone bezczynnością organu.
Przedmiotem takiej skargi jest zatem uchwała lub zarządzenie naruszająca prawo albo brak rozstrzygnięcia lub podjęcia przez organ innych czynności, mimo że istnieje obowiązek prawny ich podjęcia. Dotyczy to zarówno bezczynności organów gminy w zakresie działalności uchwałodawczej, jak i wydania zarządzenia.
Podstawą uwzględnienia skargi na niewykonywanie czynności jest wyłącznie niewykonywanie takich czynności, do których organ jest zobowiązany na podstawie obowiązujących przepisów prawa (w tym też prawa miejscowego). Sformułowanie „czynności nakazane prawem” zawiera w sobie element obligatoryjności tej czynności. Z obligatoryjnością czynności mamy do czynienia tylko w przypadku, gdy jest ona nakazana co do zakresu i co do czasu jej wykonania, a nakaz jej wykonania musi wynikać wprost z treści przepisu prawa powszechnie obowiązującego[4]post. NSA z 7.7.2016 r., I OSK 1559/16, Legalis.
Postanowienie WSA w Poznaniu, III SA/Po 357/08:
Konsekwencją powyższego jest uznanie, że w sprawach dotyczących postępowania skargowego, w tym także w sprawie uchwały podjętej na podstawie art. 229 pkt 3 Kpa [uchwała rady gminy odrzucająca skargę na działanie wójta, przyp. aut] nie przysługuje skarga do sądu administracyjnego.
Do kogo wnieść skargę na wójta lub inny organ wykonawczy JST?
Pomimo tego, że w przepisach nie przewidziano wielu formalności, to w praktyce szeroko pojęta skarga na wójta, burmistrza lub prezydenta może sprawiać wiele problemów praktycznych. Mogą one zacząć się już na wyboru właściwego organu, trybu oraz formy skargi, a skończyć na aspektach dopuszczalności zaskarżenia do sądu.
Przepisy KPA to skardze powszechnej przewidują minimum formalności, aby ułatwić zaskarżenie działania organów jednostek samorządu terytorialnego. Z kolei przepisy ustawy o samorządzie gminnym pozwalają wprawdzie zaskarżyć działalność organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego, jednak pod ściśle określonymi warunkami. Nie jest możliwe także skarżenie w tym trybie decyzji indywidualnych.
Wszystko to sprawia, że skuteczne zaskarżenie działalności organu wykonawczego gminy stanowi wyzwanie nawet dla profesjonalnych pełnomocników i wymaga starannego przygotowania sprawy, a także wyboru drogi najbardziej optymalnej z punktu widzenia obywatela.
Jeżeli uważasz, że zostałeś poszkodowany przez działalność (lub zaniechanie) organu gminy, skontaktuj się ze mną, aby dokładnie przeanalizować swoje prawa.
Przypisy