Do Kancelarii zgłaszają się drobni przedsiębiorcy, którzy niespodziewanie otrzymują od dostawców wezwania do zapłaty, a następnie pozwy i nakazy zapłaty…
Miarkowanie kary umownej
W sprawie o zapłatę kar umownych przygotowałem opinię prawną dotyczącą niecelowości wnoszenia powództwa. Roszczenie dotyczyło naliczenia kar umownych z umowy sprzedaży i serwisowania komputerów. Problem tkwił jednak w zapisach umowy, które doprowadziły do naliczenia kar kilkukrotnie przekraczających wartość dostawy sprzętu. Kary umowne były naliczane w wysokości 0,2% wartości umowy brutto za każdą godzinę zwłoki w wys. 0,2%.
Ryzyko miarkowania kary umownej
Dochodzenie roszczeń wynikających z kar umownych może nastąpić na drodze postępowania sądowego. W takim wypadku strona przeciwna ma możliwość podniesienia zarzutu miarkowania kary umownej w oparciu o art. 484 § 2 k.c. z uwagi na wykonanie zobowiązania w znacznej części oraz ustanowienie i żądanie przez Kupującego rażąco wygórowanych kar umownych.
Art. 484 Kodeksu cywilnego
§ 2. Jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej; to samo dotyczy wypadku, gdy kara umowna jest rażąco wygórowana.
W sprawie wiele wskazywało na to, że zarzut miarkowania kary umownej będzie skuteczny względem mojego klienta. Sprzedający istotnie wykonał zobowiązanie polegające na serwisowaniu sprzętu w znacznej części.
Ponadto brak było dowodów, że wskutek opóźnień w naprawie sprzętu doszło po stronie klienta do szkody i jeśli tak, to w jakiej wysokości i na czym ona polegała. Powstanie szkody nie ma co prawda znaczenia dla powstania obowiązku zapłaty kar umownych (zob. art. 484 § 1 zd. 1 in fine), lecz ma znaczenie w przypadku podnoszenia przez Sprzedającego zarzutu ich wygórowanej wysokości i żądania miarkowania kar.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2018 r., IV CSK 621/17
„(…) brak szkody lub jej nieznaczna wysokość może stanowić kryterium redukowania kary umownej na podstawie art. 484 § 2 k.c.” (Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2008 r., II CSK 364/08, por. także wyroki Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 1970 r., II CR 167/70, OSNC 1970/11/214; z dnia 13 czerwca 2003 r., III CKN 50/01; z dnia 14 kwietnia 2005 r., II CK 626/04, PUG 2006/8/34).
„(…) oceniając wysokość kary umownej w związku z podniesieniem zarzutu jej miarkowania, z uwagi na jej rażące wygórowanie, należy brać pod uwagę szereg kryteriów, w tym istnienie szkody oraz jej rozmiar. Względy aksjologiczne przemawiają bowiem za tym, że zastrzeżenie kary nie powinno prowadzić do nieuzasadnionego wzbogacenia wierzyciela”
W ostatniej kolejności istniało ryzyko oddalenia powództwa w całości z uwagi na możliwość stwierdzenia nieważności zapisów umowy dotyczących kar umownych. Ważność zapisu, który stał się podstawą naliczenia rażąco wygórowanych kar umownych, może być kontestowana w oparciu o zarzut naruszenia swobody zawierania umów, o którym mowa w art. 3531 Kodeksu cywilnego (dalej KC).
Zgodnie z jego treścią,strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. W przypadku uznania, że ustalony przez strony stosunek prawny sprzeciwia się zasadom współżycia społecznego, taka czynność prawna (w tym przypadku ustalenie zapisu o karach umownych) jest nieważna.
Konieczna analiza przeciwnika procesowego
Przed wniesieniem pozwu o zapłatę konieczne jest także przeanalizowanie sytuacji dłużnika. W sprawie, było istotne, że zgodnie spółka nie posiadała obsadzonego zarządu. Nieobsadzony zarząd stanowi obligatoryjną przesłankę zawieszenia ewentualnego postępowania (procesu o zapłatę) na podstawie art. 174 § 1 pkt 2 Kodeksu postępowania cywilnego. Należało zatem liczyć się z koniecznością uprzedniego obsadzenia organów spółki po wcześniejszym ustanowieniu kuratora w tym celu. Generuje to czas i koszty procesu.
Nieopłacalny pozew o zapłatę
Biorąc powyższe pod uwagę rekomendowałem niecelowość wnoszenia powództwa. Pieniądze z kar umownych to środki wirtualne, a na ich dochodzenie w procesie trzeba wydać środki realne. Podniesienie zarzutu miarkowania przez dłużnika było najbardziej łagodną strategią obrony, na którą narażony był klient. Większym zagrożeniem było ryzyko oddalenia powództwa w całości w przypadku orzeczenia nieważności zapisów o karach umownych.