Wynagrodzenie za opiekę nad osobą ubezwłasnowolnioną

Sprawa dotyczyła przyznania wynagrodzenia za sprawowanie opieki nad całkowicie ubezwłasnowolnionym w wysokości prawie 200.000 zł na rzecz opiekuna prawnego. Wnioskodawczyni wskazywała, że była opiekunem prawnym brata na podstawie postanowienia o ubezwłasnowolnieniu całkowitym z powodu choroby psychicznej. 

Pierwotnie wnioskodawczyni wniosła o wypłatę wynagrodzenia ze środków publicznych. W mojej ocenie jednak nie zachodziła podstawa do wypłaty wynagrodzenia przez gminę, albowiem istniały inne sposoby zaspokojenia wnioskodawczyni wyprzedzające odpowiedzialność gminy.

W pierwszej kolejności należy wskazać, że zgodnie z art. 162 § 3 k.r.o. wynagrodzenie pokrywa się z dochodów lub z majątku osoby, dla której opieka została ustanowiona, a jeżeli osoba ta nie ma odpowiednich dochodów lub majątku, wynagrodzenie jest pokrywane ze środków publicznych na podstawie przepisów o pomocy społecznej. 

Zasadą jest zatem, że przyznane opiekunowi wynagrodzenie za sprawowanie opieki w pierwszej kolejności pokrywa się z dochodów lub z majątku osoby, dla której opieka została ustanowiona. Natomiast możliwość pokrywania wynagrodzenia ze środków publicznych, na podstawie przepisów o pomocy społecznej, powstaje dopiero wówczas, gdy podopieczny nie ma odpowiednich dochodów lub majątku.

„Odpowiedność” dochodów lub majątku oznacza, że podopieczny nie ma w ogóle albo też są one zbyt niskie, aby można było z posiadanych dochodów lub majątku pokryć wynagrodzenie opiekuna^[1]K. Pietrzykowski (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2020.

W sprawie nie zachodziły przesłanki do pokrycia wynagrodzenia ze środków publicznych. Zmarły ubezwłasnowolniony posiadał majątek przynajmniej w postaci spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego. Na moment postępowania prawo to wchodziło w skład masy spadkowej po zmarłym i było przedmiotem negocjacji działu spadku między spadkobiercami (w tym wnioskodawczyni). Zgodnie zresztą z jej oświadczeniem, majątek ten pozwalał na pokrycie wynagrodzenia wnioskodawczyni za sprawowaną opiekę.

Ponadto wnioskodawczyni składała pozostałym spadkobiercom propozycje działu spadku, w których proponowała niską spłatę pozostałych udziałów argumentując tę wartość m.in. poniesionym za życia spadkodawcy wysiłkiem fizycznym i finansowym związanym z wieloletnią opieką nad ubezwłasnowolnionym.

W mojej ocenie pełnomocnika kwota ta nie oddawała godziwej wartości udziału w spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu mieszkalnego. Należało dojść do wniosku, że różnica między godziwą wartością udziału w spółdzielczym własnościowym prawem do lokalu, a zaproponowaną spłatą, jest swego rodzaju surogatem wynagrodzenia za sprawowanie opieki nad ubezwłasnowolnionym.

Na niekonsekwencję pozwanej w dochodzeniu zapłaty wynagrodzenia wskazałem w pismach procesowych, co skutkowało cofnięciem wniosku w stosunku do gminy. W ten sposób gmina została uwolniona od roszczenia o zapłatę. Roszczenie natomiast zostało dalej skierowane do pozostałych spadkobierców.