Jak w praktyce działa ochrona kobiet w ciąży przed zwolnieniem z pracy?
Niejedna kobieta spodziewająca się dziecka pragnie osobiście zapewnić mu bezpieczeństwo i dostatek. To w sposób oczywisty uzależnione jest w ogromnym stopniu od jej stabilności zatrudnienia. Niestety, możesz spotkać się z sytuacją, kiedy pracodawca będzie nosił się z zamiarem zwolnienia Cię z pracy. Pamiętaj, że w takiej sytuacji obejmuje Cię ochrona stosunku pracy kobiet w ciąży.
Na czym polega ochrona kobiet w ciąży przed zwolnieniem z pracy?
Ochrona stosunku pracy kobiet w ciąży nie pozwala pracodawcy na zwolnienie ciężarnej pracownicy. Dotyczy to zarówno rozwiązania umowy o pracę z zachowaniem okresu wypowiedzenia, jak i rozwiązania umowy bez wypowiedzenia.
Jesteś chroniona przed zwolnieniem, jeśli Twoją podstawą zatrudnienia jest:
- umowa o pracę,
- spółdzielcza umowa o pracę,
- umowa o pracę nakładczą,
- powołanie,
- mianowanie,
- wybór.
Ochronę zapewnia Ci przepis art. 177 §1 Kodeksu pracy.
Ochrona przed zwolnieniem nie przysługuje Ci – nawet jeśli jesteś w ciąży – gdy wykonujesz pracę na umowie na okres próbny nie dłuższy niż miesiąc.
To samo tyczy pracownic tymczasowych, których okres skierowania do wykonywania pracy nie jest dłuższy niż 2 miesiące.
Art. 177 §1 Kp. mówi m.in. o tym, że pracodawca nie może:
1) prowadzić przygotowań do wypowiedzenia lub rozwiązania bez wypowiedzenia stosunku pracy z tą pracownicą lub tym pracownikiem;
2) wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z tą pracownicą lub tym
pracownikiem, chyba że zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia z ich winy i reprezentująca tę pracownicę lub tego pracownika zakładowa organizacja związkowa wyraziła zgodę na rozwiązanie umowy.
Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy z kobietą w ciąży. Musi anulować skutki wypowiedzenia, nawet jeśli zaszłaś w ciążę już po otrzymaniu wypowiedzenia. Oczywiście, ciąża musiałaby wówczas zaistnieć w trakcie trwania wypowiedzenia.
Jeśli więc usłyszysz od szefa (pracodawcy), że wypowiedzenie jest zgodne z prawem, bo w dniu jego składania nie byłaś w ciąży, to nie ma on racji. Powołać się tutaj należy na wyrok Sądu Najwyższego:
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 czerwca 1995 r. sygn. I PRN 23/95[1]Wyrok z dnia 2 czerwca 1995 r. I PRN 23/95, https://www.saos.org.pl/judgments/content/401159.html:
- Wynikający z art. 177 § 1 k.p. zakaz rozwiązywania umowy o pracę z
pracownicą w okresie ciąży obowiązuje również w sytuacji, gdy zaszła ona w ciążę w okresie wypowiedzenia. - Powiadomienie zakładu pracy o ciąży już po rozwiązaniu umowy o pracę może mieć wpływ tylko na roszczenie o wynagrodzenie za okres pozostawania bez pracy, nie ma natomiast znaczenia dla oceny nieprawidłowości rozwiązania umowy o pracę.
Kiedy ochrona stosunku pracy kobiet w ciąży nie ma zastosowania?
Przede wszystkim pamiętaj o tym, że nie będziesz w ogóle chroniona przed zwolnieniem, jeśli wykonujesz pracę na podstawie umowy cywilnoprawnej. Będzie to np. umowa o dzieło, umowa zlecenie czy umowa agencyjna.
Również jeśli jesteś samozatrudniona, to ochrona Cię nie obejmuje. Możesz za to otrzymać zasiłek, pod warunkiem, że podlegałaś dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu dla przedsiębiorców.
W jakich przypadkach można zwolnić kobietę w ciąży?
Istnieją dwa wyjątki, które sprawiają, że ochrona stosunku pracy kobiet w ciąży nie jest stosowana.
Pierwszy z nich to rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownicy. Dotyczy to poważnego zaniedbania swoich obowiązków w pracy, skazania prawomocnym wyrokiem za popełnione przestępstwo i utraty uprawnień niezbędnych do wykonywania pracy.
Drugi dotyczy wypowiedzenia umowy o pracę. Pracodawca może to zrobić, jeśli następuje jego likwidacja lub upadłość. Wówczas reprezentująca Cię zakładowa organizacja związkowa ustali z pracodawcą termin wypowiedzenia.
Warto dodać, że w przysługuje Ci zasiłek o wartości zasiłku macierzyńskiego, jeśli nie zapewniono Ci innego zatrudnienia. Świadczenie będziesz otrzymywać do dnia porodu.
Natomiast od dnia narodzenia dziecka będzie Ci przysługiwał zasiłek macierzyński za okres odpowiadający części urlopu macierzyńskiego, która przypada po porodzie.
Czy pracodawca musi przedłużyć Ci terminową umowę o pracę (na czas określony)?
Na początek należy ustalić, czy masz umowę bezterminową czy terminową. Umowa o pracę na czas nieokreślony nie ma wyznaczonego terminu. Natomiast umowami terminowymi, które nas interesują są:
- umowa o pracę na czas określony,
- umowa na okres próbny, jeżeli jest on dłuższy niż jeden miesiąc.
Jeśli Twoja umowa terminowa skończy się po trzecim miesiącu ciąży, to pracodawca ma obowiązek przedłużyć ją do dnia porodu.
Przykładowo trzeci miesiąc Twojej ciąży może przypadnie na 10 maja. Natomiast Twoja umowa skończy się 31 maja. Wówczas zostanie ona automatycznie przedłużona do dnia porodu.
Warto wiedzieć, że pracodawca nie musi tutaj dokonywać żadnych dodatkowych czynności prawnych. Przedłużenie umowy terminowej – przy odpowiednich okolicznościach – następuje z mocy prawa. Szef powinien Cię jedynie o tym poinformować dla celów organizacyjnych.
Jakie są wyjątki, w których umowa o pracę nie zostanie przedłużona?
Zgodnie z art. 177 § 31 Kp. umowa o pracę na czas określony nie zostanie Ci przedłużona, jeśli na jej podstawie wykonujesz pracę w zastępstwie za pracownika, który ma usprawiedliwioną nieobecność w pracy.
Twoja umowa terminowa także nie będzie przedłużona, jeśli miała się skończyć przed upływem trzeciego miesiąca ciąży. Rozwiąże się więc zgodnie ze swoim terminem.
Np. jeśli trzeci miesiąc ciąży skończyłby się 23 maja, ale Twoja umowa obowiązywała do 30 kwietnia, to nie będzie ona przedłużona do dnia porodu.
Tylko jak ustalić, kiedy upłynie trzeci miesiąc ciąży? Sąd Najwyższy wypowiedział się w tej kwestii.
Generalnie sprawa sprowadza się do tego, że musi upłynąć 85 dni – 3 razy 28 dni (tzw. miesiąc księżycowy) plus 1 dzień – od dnia poczęcia dziecka. Jeśli w tym lub późniejszym terminie umowa miałaby ulec rozwiązaniu, to jest przedłużana ex lege (z mocy prawa) do dnia porodu.
Wg Sądu Najwyższego „termin upływu trzeciego miesiąca ciąży oblicza się w równej miary miesiącach księżycowych (28 dni).”
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 grudnia 2002 r. sygn. I PK 33/02:
Względy te powodują, że upływ trzeciego miesiąca ciąży, o którym stanowi art. 177 § 3 k.p., następuje z upływem trzech miesięcy księżycowych, które obejmują trzy 4-tygodniowe lub trzy 28-dniowe okresy trwania ciąży, liczone na podstawie odpowiedniego stosowania art. 112 k.c. w związku z art. 300 k.p., w sposób niesprzeczny z konstytucyjną zasadą ochrony macierzyństwa (art. 18 Konstytucji RP), a także zasadą prawa pracy wzmożonej ochrony pracy pracownic w okresie ciąży (wyrażoną w art. 177-189 k.p.).
Kiedy jeszcze umowa terminowa nie będzie przedłużona?
Może zdarzyć się tak, że Twoja umowa terminowa zakończy się już po porodzie. Przykładowo urodzisz dziecko 15 czerwca, a umowa skończy się 30 czerwca. A więc w trakcie trwania urlopu macierzyńskiego. Co wtedy?
Taka umowa skończy się skutecznie i zgodnie z datą na niej wskazaną. Nie będzie ona dalej przedłużana z mocy prawa. Przepisy mówią bowiem tylko o tej umowie terminowej, która trwałaby do okresu po upływie trzeciego miesiąca ciąży do dnia porodu.
Czy przy tymczasowej umowie o pracę przysługuje zwolnienie lekarskie?
Jako pracownica w ciąży możesz wykorzystać zwolnienie lekarskie. Dotyczy to całego okresu ciąży – czyli przysługuje Ci aż 270 dni L4. Jednak co się wtedy stanie z Twoją umową?
Umowa tymczasowa zostaje automatycznie przedłużona do dnia porodu. Dzieje się to niezależnie od tego czy wykonujesz swoje pracownicze obowiązki w siedzibie pracodawcy, czy korzystasz ze zwolnienia.
Pamiętaj, że masz także prawo do zasiłku chorobowego. Będzie ono miało wartość całości Twojego średniego miesięcznego wynagrodzenia.
Jest to więcej niż zwykłe świadczenie chorobowe dla pracowników, które wynosi 80% średniego wynagrodzenia.
Co zrobić, jeśli pracodawca bezprawnie wypowiedział umowę o pracę kobiecie w ciąży?
Pracodawca znający Kodeks pracy powinien wiedzieć także o tym, że w takim przypadku jego decyzja będzie pozbawiona podstaw prawnych. Jeśli jednak wręczył Ci wypowiedzenie, to pamiętaj o krokach, które możesz podjąć.
W pierwszej kolejności wyraź jasną niezgodę na wypowiedzenie. Złóż do pracodawcy pismo o unieważnienie wypowiedzenia. Zażądaj jego cofnięcia. Powołaj się na art. 177 § 1 Kodeksu pracy.
Pamiętaj, że ważne będzie tutaj lekarskie zaświadczenie o ciąży. Jeśli jeszcze nie dostarczyłaś tego dokumentu pracodawcy, zrób to jak najszybciej.
Jeśli to nie przyniesie skutku, skontaktuj się z Państwową Inspekcją Pracy. Opisz dokładnie problem i poproś PIP o interwencję.
Zawsze masz także 21 dni – liczone od dnia złożenia wypowiedzenia – na odwołanie do sądu pracy. Wnioskuj o uznanie wypowiedzenia za bezskuteczne.
Więcej na ten temat piszę w artykule o odwołaniu od niezgodnego z prawem wypowiedzenia umowy o pracę.
Jeżeli aktualnie borykasz się z takim problemem – skontaktuj się z nami. Przeanalizujemy Twoją indywidualną sytuację i pomożemy znaleźć satysfakcjonujące rozwiązanie.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Przypisy
0
Komentarzy
Podziel się