Kara porządkowa nagany i upomnienia dla pracownika – jak skutecznie stosować?
Wiele osób marzy o umowie o pracę, ponieważ taki stosunek najbardziej chroni pracowników. Oprócz praw, nie należy jednak zapominać o obowiązkach, jakie nakłada na pracowników Kodeks pracy i o konsekwencjach ich nieprzestrzegania. Z tego artykułu dowiesz się, jakie kary porządkowe może nałożyć na Ciebie pracodawca, jak złożyć sprzeciw po ich nałożeniu oraz jak żądać ich uchylenia przed sądem. Przeczytasz także o tym, kiedy następuje zatarcie kary w aktach pracowniczych.
Jakie kary porządkowe może nałożyć pracodawca?
Kary porządkowe, jakie może nałożyć pracodawca, wymienione są wprost w art. 108 Kodeksu pracy (dalej: KP).
art. 108 KP
§ 1. Za nieprzestrzeganie przez pracownika ustalonej organizacji i porządku w procesie pracy, przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów przeciwpożarowych, a także przyjętego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności w pracy, pracodawca może stosować:
1) karę upomnienia;
2) karę nagany.
Kara upomnienia i nagany
Sam przepis mówi jednak niewiele, dlatego podam Ci przykłady. Karę porządkową upomnienia lub nagany możesz otrzymać, jeżeli nie przestrzegasz ustalonej organizacji i porządku pracy – oznacza to np. nieusprawiedliwione spóźnianie się do pracy, samowolne opuszczanie jej bez uzasadnionych przyczyn, wykonywanie w godzinach pracy czynności niezwiązanych z zadaniami wynikającymi ze stosunku pracy[1]W. Muszalski, K. Walczak (red.), Kodeks pracy. Komentarz. Wyd. 14, Warszawa 2024.
Ustalona organizacja i porządek obejmuje także niewłaściwe zachowanie się w miejscu pracy np. obrażanie przełożonych czy współpracowników.
Karę możesz otrzymać także, jeśli łamiesz wewnętrzne przepisy obowiązujące w danym zakładzie – w szczególności w kontekście ustalonego sposobu potwierdzania przybycia i obecności w pracy, np. nie wpisujesz się na listę obecności albo nie rejestrujesz czasu pracy w ustalony sposób.
Kara pieniężna
Kara pieniężna może być nałożona za:
- nieprzestrzeganie przez pracownika przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych,
- opuszczenie pracy bez usprawiedliwienia,
- stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości albo w stanie po użyciu alkoholu lub środka działającego podobnie do alkoholu lub spożywanie alkoholu lub zażywanie środka działającego podobnie do alkoholu w czasie pracy.
Jaka może być wysokość kary pieniężnej? Za jedno przekroczenie lub za jeden dzień nieusprawiedliwionej nieobecności, nie może być wyższa od jednodniowego wynagrodzenia pracownika. Łącznie w danym okresie rozliczeniowym, kary pieniężne nie mogą przewyższać dziesiątej części wynagrodzenia przypadającego pracownikowi do wypłaty, czyli wynagrodzenia netto.
Przykład: Jeżeli zarabiasz 4000 zł netto, to kary pieniężne nałożone na Ciebie w danym miesiącu nie mogą przekroczyć 400 zł.
Procedura nakładania kar porządkowych
Termin nałożenia kary
Kara porządkowa może być nałożona tylko w konkretnym czasie. Pracodawca nie będzie mógł jej zastosować jeżeli upłynęły:
- 2 tygodnie od kiedy dowiedział się o naruszeniu obowiązku pracowniczego
- 3 miesiące od kiedy dopuściłeś się tego naruszenia.
Obowiązki pracodawcy w związku z nałożeniem kary
Przede wszystkim pracodawca ma obowiązek wysłuchania pracownika, przed nałożeniem na niego kary porządkowej. Ma to na celu umożliwienie przedstawienia przez pracownika jego wersji wydarzeń i w konsekwencji pełne wyjaśnienie okoliczności dokonanego naruszenia[2]W. Muszalski, K. Walczak (red.), Kodeks pracy. Komentarz. Wyd. 14, Warszawa 2024. Wysłuchanie będzie uznane za spełnione, jeżeli pracownik sam rezygnuje ze złożenia wyjaśnień.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 1999 r. Sygn. akt I PKN 114/99
Pracodawca może stosować kary porządkowe bez uprzedniego wysłuchania pracownika tylko wówczas, gdy ten zrezygnował ze stworzonych mu w określonym miejscu i czasie możliwości ustnego złożenia wyjaśnień, bądź wybrał pisemną formę ich wyrażenia.
Tryb zawiadomienia o karze
art. 110 Kodeksu pracy
O zastosowanej karze pracodawca zawiadamia pracownika na piśmie, wskazując rodzaj naruszenia obowiązków pracowniczych i datę dopuszczenia się przez pracownika tego naruszenia oraz informując go o prawie zgłoszenia sprzeciwu i terminie jego wniesienia. Odpis zawiadomienia składa się do akt osobowych pracownika.
Z przepisu wynika, że informacja o zastosowaniu kary porządkowej musi dotrzeć do pracownika na piśmie, czyli zostać mu wręczona osobiście albo wysłana pocztą. Należy pamiętać o formie czynności prawnych z wykorzystaniem certyfikowanego podpisu elektronicznego, która, zgodnie z art. 781 § 2 KC, jest równoważna z oświadczeniem woli złożonym w formie pisemnej[3]A. Sobczyk (red.), Kodeks pracy. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2023.
Niezgodne z przepisami KP będzie nałożenie kary porządkowej w formie ustnej lub elektronicznej np. za pomocą wiadomości SMS czy e–mail.
Sprzeciw od kary porządkowej
Sprzeciw możesz złożyć w terminie 7 dni od dnia zawiadomienia o nałożeniu karą porządkową w przypadku, gdy nałożenie kary nastąpiło z naruszeniem przepisów prawa. Do takiego naruszenia dojdzie przede wszystkim, jeżeli:
- nie było podstawy do naruszenia kary czyli np. do naruszenia w ogóle nie doszło lub pracownik nie ponosi winy za naruszenie,
- pracodawca nałożył karę po terminie,
- pracodawca nie wysłuchał pracownika przed nałożeniem kary,
- pracodawca nie zawiadomił o nałożeniu kary w formie pisemnej.
W sprzeciwie powinna się znaleźć informacja o tym, jakiego naruszenia przepisów dopuścił się pracodawca nakładając na pracownika karę porządkową.
Pracownika nie obowiązuje żadna forma złożenia sprzeciwu, czyli tak naprawdę możesz złożyć go nawet ustnie. Jednak ze względów dowodowych, sugeruję Ci, aby zawsze sporządzić taki dokument na piśmie. Przede wszystkim pozwoli to skutecznie odwołać się do sądu, gdy sprzeciw nie zostanie uwzględniony.
Ważne! Złożenie sprzeciwu jest konieczne, jeżeli pracownik będzie żądał uchylenia kary porządkowej przed sądem. Wynika to wprost z przepisów KP (art. 112), który umożliwia złożenie pozwu o uchylenie kary porządkowej tylko pracownikowi, który złożył sprzeciw. Takie stanowisko potwierdzają także sądy.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 kwietnia 1999 r. sygn. akt I PKN 644/98
Wystąpienie pracownika do sądu z powództwem o uchylenie bezprawnie nałożonej kary porządkowej może nastąpić tylko po wyczerpaniu postępowania wewnątrzzakładowego, to jest po wniesieniu w terminie sprzeciwu do pracodawcy.
Postępowanie po sprzeciwie
Po otrzymaniu sprzeciwu, pracodawca ma 14 dni na podjęcie decyzji w zakresie jego przyjęcia lub odrzucenia. Jeżeli pracodawca nie podejmie decyzji w terminie, sprzeciw uznaje się za uwzględniony.
Decyzję o przyjęciu lub odrzuceniu sprzeciwu pracodawca powinien skonsultować z reprezentującą pracownika zakładową organizacją związkową. Pracodawca, u którego nie działa zakładowa organizacja związkowa, jest zwolniony z obowiązku konsultacji zastosowania kary porządkowej[4]A. Sobczyk (red.), Kodeks pracy. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2023.
Uchylenie kary porządkowej przez sąd
art. 112 Kodeksu pracy
§ 2. Pracownik, który wniósł sprzeciw, może w ciągu 14 dni od dnia zawiadomienia o odrzuceniu tego sprzeciwu wystąpić do sądu pracy o uchylenie zastosowanej wobec niego kary.
Postępowanie sądowe jest ostatnim etapem weryfikacji nałożonej przez pracodawcę kary porządkowej. Pracownik musi złożyć pozew w terminie 14 dni od zawiadomienia o odrzuceniu sprzeciwu. Jest to termin ostateczny, co oznacza, że nie można go w żaden sposób przywrócić.
Pozew składa się do sądu pracy właściwego dla siedziby pracodawcy bądź sądu, w którego obszarze właściwości praca jest, była lub miała być wykonywana. Pracownik składający pozew, nie ponosi kosztów sądowych związanych z jego złożeniem.
Sąd może przychylić się do stanowiska pracownika i uchylić karę porządkową albo oddalić powództwo, jeżeli uzna, że kara porządkowa została nałożona prawidłowo i zgodnie z przepisami. Sąd nie ma uprawnień do zmiany rodzaju kary (jej zaostrzenia lub złagodzenia)[5]W. Muszalski, K. Walczak (red.), Kodeks pracy. Komentarz. Wyd. 14, Warszawa 2024.
Zatarcie kary porządkowej
Zatarcie kary porządkowej oznacza, że karę uważa się za niebyłą, czyli sytuacja pracownika powinna wyglądać tak, jakby kara w ogóle nie została nałożona.
Oznacza to konieczność usunięcia przez pracodawcę z akt osobowych pracownika wszelkich dokumentów związanych z nałożoną karą porządkową – w tym zawiadomienia o nałożeniu kary, a także sprzeciwu złożonego przez pracownika.
Kara powinna być usunięta z akt osobowych pracownika w następujących przypadkach:
- gdy pracodawca uwzględnił sprzeciw pracownika,
- gdy sąd pracy wydał orzeczenie o uchyleniu kary
- po roku nienagannej pracy.
Przesłanka świadczenia nienagannej pracy ma charakter obiektywny i polega na tym, że w okresie roku pracownik nie został ukarany karą porządkową[6]A. Sobczyk (red.), Kodeks pracy. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2023.
Pracodawca może z własnej inicjatywy lub na wniosek zakładowej organizacji związkowej uznać karę za niebyłą przed upływem roku od jej nałożenia.
art. 113 Kodeksu pracy
§ 1. Karę uważa się za niebyłą, a odpis zawiadomienia o ukaraniu usuwa z akt osobowych pracownika po roku nienagannej pracy. Pracodawca może, z własnej inicjatywy lub na wniosek reprezentującej pracownika zakładowej organizacji związkowej, uznać karę za niebyłą przed upływem tego terminu.
§ 2. Przepis § 1 zdanie pierwsze stosuje się odpowiednio w razie uwzględnienia sprzeciwu przez pracodawcę albo wydania przez sąd pracy orzeczenia o uchyleniu kary.
Musisz wiedzieć, że kary porządkowe nałożone na pracownika u danego pracodawcy nie powinny mieć wpływu na zatrudnienie u innego pracodawcy.
Najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Przypisy