Odprawa i rozwiązanie stosunku urzędnika i pracownika służby cywilnej
Kim jest pracownik, a kim urzędnik służby cywilnej? W jakiej formie zatrudnia się członków korpusu służby cywilnej? Czy członkom korpusu służby cywilnej przysługuje odprawa w razie rozwiązania stosunku? Na te i inne pytania znajdziesz odpowiedzi w tym artykule – zachęcam do przeczytania.
Służba cywilna – kogo obejmuje?
Zanim przejdziemy do świadczeń przysługujących urzędnikom służby cywilnej, musisz wiedzieć, kto rzeczywiście zalicza się do tego grona. Dość dokładnie wyjaśnia to art. 2 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej (dalej: SłużbaCywilU). Do najbardziej popularnych w służbie cywilnej należą osoby zatrudnione w:
- Kancelarii Prezesa Rady Ministrów,
- urzędach ministrów
- urzędach wojewódzkich
- komendach np. policji lub straży
- inspektoratach np. nadzoru budowlanego.
Warto wskazać, że w skład służby cywilnej nie wchodzą pracownicy samorządu terytorialnego[1]https://zielonalinia.gov.pl/pojecie–sluzby–cywilnej–33251.
Dla wyjaśnienia:
- pracownik służby cywilnej oznacza osobę zatrudnioną na podstawie umowy o pracę zgodnie z zasadami określonymi w ustawie,
- urzędnik służby cywilnej oznacza osobę zatrudnioną na podstawie mianowania zgodnie z zasadami określonymi w ustawie.
Odprawa w związku z likwidowaniem urzędu
Świadczenie pieniężne o charakterze odprawy przysługuje urzędnikom służby cywilnej, na podstawie SłużbaCywilU, w przypadku likwidacji urzędu. Muszę zwrócić Ci uwagę, że korpus służby cywilnej może składać się zarówno z pracowników (tj. osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę), jak i urzędników, czyli osób zatrudnionych na podstawie mianowania.
Zgodnie z art. 73 ust. 1 SłużbaCywilU, w razie rozwiązania stosunku pracy z urzędnikiem z powodu likwidacji urzędu, urzędnikowi temu przysługuje świadczenie pieniężne ze środków budżetu państwa. Taka odprawa przysługuje pomiędzy ustaniem zatrudnienia w likwidowanym urzędzie a podjęciem pracy lub działalności gospodarczej, ale nie dłużej niż przez 6 miesięcy.
Świadczenie pieniężne przysługuje zatem wyłącznie osobom zatrudnionym na podstawie mianowania. Odprawa jest obliczana tak, jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy.
Przeniesienie urzędnika w razie likwidacji urzędu
Musisz wiedzieć, że odprawa nie przysługuje urzędnikowi w związku z likwidacją urzędu, jeżeli możliwe jest jego przeniesienie do innego urzędu w tej samej lub innej miejscowości.
art. 66 SłużbaCywilU
W razie likwidacji urzędu, w którym urzędnik służby cywilnej wykonuje pracę, lub reorganizacji tego urzędu w sposób uniemożliwiający dalsze zatrudnienie urzędnika służby cywilnej Szef Służby Cywilnej przenosi go do innego urzędu w tej samej lub innej miejscowości oraz zobowiązuje dyrektora generalnego tego urzędu do wyznaczenia urzędnikowi służby cywilnej stanowiska, uwzględniając jego przygotowanie zawodowe.
Odprawa dla pracowników a świadczenie pieniężne urzędników
Zasady dotyczące odprawy dla pracowników, czyli osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, opisałem w artykule Zwolnienia grupowe i indywidualne, czyli kiedy należy się odprawa i ile wynosi? Podstawą prawną dla odprawy jest w tym artykule ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (dalej: ZwGrupU).
Jeżeli przeczytałeś lub zamierzasz przeczytać ten artykuł to dowiesz się, że ZwGrupU nie dotyczy osób zatrudnionych na podstawie mianowania. Zatem pracownicy i urzędnicy mają odrębne zasady dotyczące odprawy, opisane w dwóch odrębnych aktach prawnych.
Czym zatem różni się odprawa pracownicza od świadczenia otrzymywanego przez urzędników zatrudnionych na podstawie mianowania? Poniżej krótkie podsumowanie.
| Odprawa | Świadczenie pieniężne | |
|---|---|---|
| Komu przysługuje? | osobom zatrudnionym na podstawie umowy o pracę, wyboru, powołania i spółdzielczej umowy o pracę | urzędnikom zatrudnionym na podstawie mianowania |
| Podstawa prawna | ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników | ustawa z dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej |
| Przyczyna rozwiązania stosunku | nie dotyczy pracownika np. upadłość, likwidacja itp. | likwidacja urzędu |
| Wysokość | miesięczne wynagrodzenie, jego dwukrotność lub trzykrotność w zależności od długości zatrudnienia | obliczana jako ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy |
| Okres wypłacania | jednorazowo | miesięcznie – w okresie między ustaniem zatrudnienia w likwidowanym urzędzie a podjęciem pracy lub działalności gospodarczej, nie dłużej niż 6 miesięcy |
Dodatkowo pamiętaj, że w ustawie o zwolnieniach grupowych obowiązują dodatkowe warunki, które muszą być spełnione, aby pracownik otrzymał odprawę (np. minimalna liczba zatrudnianych pracowników).
Zwróć uwagę, że służba cywilna może także składać się z osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę – w tym przypadku będzie można zastosować do nich ustawę o zwolnieniach grupowych.
Rozwiązanie stosunku w służbie cywilnej
Oprócz odprawy, inne są także zasady rozwiązania stosunku z pracownikiem a urzędnikiem służby cywilnej.
Rozwiązanie stosunku mianowania
Urzędnik służby cywilnej jest zatrudniony na podstawie mianowania, a rozwiązanie tego stosunku może nastąpić bezwzględnie tj. wyłącznie z określonych w ustawie powodów, w przypadku:
- dwukrotnej, następującej po sobie, negatywnej oceny*,
- stwierdzenia przez lekarza orzecznika ZUS trwałej niezdolności do pracy uniemożliwiającej wykonywanie obowiązków urzędnika służby cywilnej; w celu zbadania stanu zdrowia urzędnika tego można skierować do ZUS z urzędu lub na jego prośbę,
- utraty nieposzlakowanej opinii,
- likwidacji urzędu, jeżeli nie jest możliwe przeniesienie.
W tym przypadku, rozwiązanie stosunku mianowania następuje z zachowaniem trzymiesięcznego wypowiedzenia.
* Pracownicy zatrudnieni na czas nieokreślony oraz urzędnicy służby cywilnej podlegają okresowym ocenom dokonywanym przez bezpośredniego przełożonego. Taka ocena jest sporządzana co 24 miesiące.
Rozwiązanie stosunku mianowania może także nastąpić (fakultatywnie) w przypadkach:
- odmowy poddania się badaniu przez lekarza orzecznika ZUS – obowiązuje trzymiesięczny okres wypowiedzenia,
- nieobecności w pracy z powodu choroby trwającej dłużej niż rok – może nastąpić bez zachowania okresu wypowiedzenia,
- porozumienia stron lub za trzymiesięcznym wypowiedzeniem na skutek rezygnacji urzędnika służby cywilnej.
Oprócz tego, do rozwiązania stosunku mianowania bez wypowiedzenia może dojść w razie:
- ciężkiego naruszenia przez urzędnika podstawowych obowiązków członka korpusu służby cywilnej, jeżeli wina urzędnika jest oczywista;
- popełnienia przez urzędnika w czasie trwania stosunku pracy przestępstwa, które uniemożliwia dalsze zatrudnienie, jeżeli przestępstwo jest oczywiste lub zostało stwierdzone prawomocnym wyrokiem;
- zawinionej przez urzędnika utraty uprawnień koniecznych do wykonywania pracy na zajmowanym stanowisku, jeżeli nie jest możliwe wyznaczenie urzędnikowi stanowiska uwzględniającego jego przygotowanie zawodowe.
Rozwiązanie stosunku pracy
Do pracowników służby cywilnej, czyli tych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, stosuje się przepisy Kodeksu pracy – również w kontekście rozwiązania tej umowy.
O zasadach rozwiązywania stosunku pracy z pracownikami, możesz przeczytać w artykule Rozwiązanie umowy o pracę.
Prawo do odprawy dla pracowników urzędów państwowych
Musisz wiedzieć, że bardzo podobne zasady dotyczące odprawy obowiązują pracowników urzędów państwowych, czyli pracowników i urzędników zatrudnionych m.in. w:
- Kancelariach: Sejmu, Senatu czy Kancelarii Prezydenta,
- Biurach np. Rzecznika Praw Obywatelskich lub Rzecznika Praw Dziecka,
- regionalnych izbach obrachunkowych,
- Urzędzie Ochrony Danych Osobowych.
art. 131 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych
1. W razie rozwiązania stosunku pracy z urzędnikiem państwowym mianowanym, z przyczyn określonych w art. 13 ust. 1 pkt 2 (likwidacji urzędu lub jego reorganizacji), w okresie między ustaniem zatrudnienia w likwidowanym lub reorganizowanym urzędzie a podjęciem pracy lub działalności gospodarczej, urzędnikowi temu przysługuje świadczenie pieniężne ze środków budżetu państwa, przez okres nie dłuższy niż sześć miesięcy, obliczane jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy. Świadczenie to nie przysługuje urzędnikowi państwowemu, który nabył prawo do emerytury.
Tutaj również obowiązuje zasada, że świadczenie nie należy się, jeżeli możliwe jest przeniesienie urzędnika państwowego mianowanego na inne stanowisko w tym samym urzędzie.
Przedawnienie roszczenia o wypłatę odprawy
Przedawnienie roszczeń z tytułu zatrudnienia w służbie cywilnej będzie odbywać się na tych samych zasadach, co roszczenia ze stosunku pracy, zgodnie z Kodeksem pracy.
Art. 5 Kodeksu pracy
Jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy kodeksu stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami.
W związku z tym, termin przedawnienia roszczenia o wypłatę świadczenia lub odprawy ze służby cywilnej upłynie po 3 latach od kiedy roszczenie to stało się wymagalne.
Pozew o zapłatę odprawy
Urzędnik, którego stosunek został rozwiązany w związku z likwidacją urzędu, może żądać świadczenia pieniężnego, które jest wypłacane w okresie między ustaniem zatrudnienia a podjęciem pracy lub działalności gospodarczej. Świadczenie to jest wypłacane z budżetu państwa.
W przypadku, gdy świadczenie pieniężne nie zostałoby wypłacone, urzędnik może wystąpić do sądu pracy z roszczeniem o zapłatę takiego świadczenia. Co ważne, to świadczenie nie podlega zwrotowi nawet jeżeli urzędnik zostanie przywrócony do pracy.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2 marca 2010 r. Sygn. akt II PK 246/09
Dyrektor urzędu musi wypłacać zwalnianemu urzędnikowi świadczenie pieniężne przez pół roku. Ponadto nie może żądać zwrotu tych pieniędzy, jeżeli pracownik zostanie przywrócony do pracy.
Na temat powództwa o zapłatę odprawy możesz przeczytać także w artykule o zwolnieniach grupowych. Tryb pozostaje bowiem taki sam.
Pozew o zapłatę składa się do sądu pracy właściwego dla siedziby pracodawcy bądź sądu, w którego obszarze właściwości praca jest, była lub miała być wykonywana. Jeżeli wysokość odprawy wraz z odsetkami nie przekracza kwoty 100 tys. złotych, to pozew składa się do sądu rejonowego, a jeżeli przekracza – do sądu okręgowego.
Z racji, że świadczenie pieniężne przysługuje w przypadku likwidacji urzędu (kiedy niemożliwe było przeniesienie urzędnika), to do pozwu warto dołączyć dowody świadczące o tym, że taka likwidacja miała miejsce np. dokumenty potwierdzające rozwiązanie stosunku mianowania.
Przypisy