Odszkodowanie od gminy za niedostarczenie lokalu socjalnego – pozew i praktyka.
Co właściciel może zrobić, gdy lokator zalega z czynszem i bezumownie korzysta z lokalu? Czy masz prawo ubiegać się o odszkodowanie za niedostarczenie lokalu socjalnego? Jeżeli tak, to w jakiej wysokości? Jak wygląda postępowanie o odszkodowanie od gminy za brak lokalu socjalnego krok po kroku? Na te wszystkie pytania odpowiadam w tym artykule.
W jakiej sytuacji należy Ci się odszkodowanie za niedostarczenie lokalu socjalnego?
Abyś jako właściciel mieszkania czy innej nieruchomości z lokatorem mógł ubiegać się o odszkodowanie za niedostarczenie lokalu socjalnego, to najpierw musisz uzyskać wyrok eksmisji. Często w takim wyroku sąd orzeka o nie tylko o obowiązku opróżnienia lokalu, ale także o wstrzymaniu eksmisji do momentu przyznania eksmitowanemu najemcy lokalu socjalnego (prawie do lokalu socjalnego).
Szczegółowo ta kwestia została omówiona w art. 14 ustawy o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego.
art. 14 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów
W wyroku nakazującym opróżnienie lokalu sąd orzeka o uprawnieniu do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu albo braku takiego uprawnienia wobec osób, których nakaz dotyczy.
Gdy sąd orzeka o uprawnieniu do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu, jednocześnie wstrzymuje wykonanie opróżnienia lokalu do czasu złożenia przez gminę oferty zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu.
Oznacza to, że prawo do odszkodowania powstaje w momencie wydania orzeczenia sądu o eksmisji z prawem do lokalu socjalnego. Trwa aż do chwili wyprowadzenia się lokatora z jego mieszkania na skutek zapewnienia lokalu socjalnego przez gminę.
Odszkodowanie za niedostarczenie lokalu socjalnego – przeciwko komu możesz złożyć pozew?
Obowiązek wypłaty odszkodowania za niedostarczenie lokalu socjalnego ciąży na gminie. Wynika to z treści art. 18 ust. 5 wspomnianej wcześniej ustawie o ochronie praw lokatorów, w powiązaniu z art. 417 § 1 k.c.
Odpowiedzialność za niedostarczenie lokalu socjalnego jest związana z wykonywaniem władzy publicznej. To przykład odpowiedzialności za zaniechanie, ponieważ sprawca szkody miał szczególny prawny obowiązek działania.
Mowa tutaj o konstytucyjnym obowiązku władz publicznych do prowadzenia polityki, która ma na celu zaspokajania potrzeb mieszkaniowych obywateli. Obowiązek ten obejmuje przede wszystkim przeciwdziałanie bezdomności i wspieranie rozwoju budownictwa socjalnego (art. 75 ust. 1 Konstytucji RP). Warto tutaj wspomnieć jeszcze o tym, że zgodnie z Konstytucją Rzeczpospolitej Polskiej, gminy mają szczególny prawny obowiązek zapewniać lokale socjalne i lokale zamienne, w tym zaspokajać potrzeby mieszkaniowe tych gospodarstw domowych, które mają niskie dochody.
Obowiązek zapewnienia przez gminę lokalu socjalnego dla konkretnego obywatela może zaś wynikać z wyroku sądu nakazującego opróżnienie lokalu.
O ile w wielu wypadkach sąd może orzec o uprawnieniu do lokalu socjalnego według własnego uznania, to istnieje wiele przypadków, w których sąd jest zobowiązany orzec o uprawnieniu lokalu socjalnego. Dotyczy to między innymi: osób małoletnich, niepełnosprawnych, ubezwłasnowolnionych i ich opiekunów. Do tej samej grupy zaliczają się: kobiety w ciąży, osoby obłożnie chore, emeryci lub renciści, spełniający kryteria do otrzymania świadczenia z pomocy społecznej, osoby bezrobotne lub osoby spełniające przesłanki określone przez radę gminy w drodze uchwały.
art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów
Jeżeli osobie uprawnionej do zawarcia umowy najmu socjalnego lokalu na mocy wyroku gmina nie dostarczyła lokalu, właścicielowi przysługuje roszczenie odszkodowawcze do gminy, na podstawie art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360, 2337 i 2339 oraz z 2023 r. poz. 326).
Jak wnieść pozew o odszkodowanie za niedostarczenie lokalu socjalnego?
Zgodnie z prawem, o odszkodowanie może się ubiegać nie tylko sam właściciel lokalu w znaczeniu literalnym, ale również każdy podmiot, który dysponuje tytułem rzeczowym lub obligatoryjnym i poniósł szkodę przez zaniechanie wykonania obowiązku przez gminę.
Jeżeli mimo wyroku eksmisji z lokalem socjalnym, gmina go nie dostarczyła, to właściciel mieszkania ma prawo domagać się od niej odszkodowania. Podstawą pozwu jest art. 417 Kodeksu cywilnego.
Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 7 grudnia 2007 r., III CZP 121/07, OSNC 2008, nr 12, poz. 137), orzekł, że: Odpowiedzialność gminy za szkodę wynikłą z zajmowania lokalu bez tytułu prawnego przez osobę uprawnioną z mocy wyroku do lokalu socjalnego oraz tej osoby jest odpowiedzialnością in solidum. W praktyce znaczy to, że roszczenie wobec gminy nie jest zależne od wcześniejszego domagania się przez właściciela odszkodowania od osoby zajmującej bezprawnie lokal.
Ile możesz otrzymać odszkodowania za niedostarczenie lokalu socjalnego?
Powinno odpowiadać wysokości pobieranego przez Ciebie czynszu z tytułu najmu lokalu. Dodatkowo musi pokrywać pozostałe poniesione przez właściciela mieszkania straty związane z bezprawne zajmowanie lokalu przez lokatora.
Nie ma jednoznacznie ustalonej wysokości odszkodowania za niedostarczenie lokalu socjalnego przez gminę. Najważniejsze jest to, żeby w pełni rekompensowało ono wyrządzoną Ci przez zalegającego z czynszem lokatora szkodę.
Pozew przeciwko gminie o odszkodowanie za brak lokalu socjalnego – jak krok po kroku je uzyskać?
Pierwsze, co powinieneś zrobić, to wniesienie pozwu o zapłatę odszkodowania za niedostarczenie lokalu socjalnego osobie, której uprawnienie do zawarcia umowy najmu takiego lokalu stwierdzono w wyroku eksmisyjnym.
W pozwie musisz zawrzeć następujące elementy:
- określenie wysokości żądania pozwu;
- wskazanie okresu, którego dotyczy żądanie, ponieważ jest to niezbędne do określenia wysokości odszkodowania.
Opłata za wniesienie pozwu o odszkodowania jest stała, w przypadku wartości przedmiotu sporu nie wyższej niż 20.000 zł. Natomiast gdy jest wyższa, to opłata wynosi 5% wartości przedmiotu sporu. Opłata nie może być wyższa niż 200 000 złotych. Wartość przedmiotu sporu jest równa wysokości odszkodowania, jakiego się domagasz.
Drugim etapem postępowania o odszkodowanie za brak lokalu socjalnego jest zbadanie przez sąd, czy pozew nie podlega odrzuceniu. Może to nastąpić w poniższych przypadkach:
- droga sądowa jest niedopuszczalna;
- odszkodowanie w tej samej sprawie jest już rozpatrywane przez inny sąd lub zapadł już prawomocny wyrok;
- jedna ze stron nie ma zdolności sądowej;
- powód nie ma zdolności procesowej;
- brak podstaw uzasadniających jurysdykcję krajową w sprawie, a przeprowadzenie postępowania przed sądem lub innym organem państwa obcego nie jest możliwe;
- istnieje immunitet sądowy;
- sprawa dotyczy sporu objętego zapisem na sąd polubowny.
Jeżeli pozew nie podlega odrzuceniu z wyżej wymienionych powodów, to następuje badanie formalne pozwu o odszkodowanie. Gdy okaże się, że spełnia wymagania formalne, to pozew jest doręczany gminie. Natomiast, gdy ich nie spełnia, to sąd wezwie Cię do uzupełnienia braków formalnych i fiskalnych we wskazanym terminie. Niedopełnienie tego obowiązku automatycznie skutkuje zwrotem pozwu. To zarządzenie możesz zaskarżyć zażaleniem do sądu drugiej instancji.
Gdy pozew zostanie już doręczony gminie, to jest odpowiedni moment dla pozwanego na zgłaszanie żądań i wniosków oraz przedstawianie twierdzeń i dowodów na ich poparcie. Gmina może je zgłosić w odpowiedzi na pozew i w kolejnych pismach przygotowawczych. Musi jednak być do nich zobowiązana przez przewodniczącego. Aby udowodnić wykonanie spoczywającego na niej obowiązku gmina powinna udowodnić, że złożyła osobie bezprawnie zajmującej lokal ofertę zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego.
Zgłaszanie żądań i wniosków oraz przedstawianie twierdzeń i dowodów na ich poparcie należy również do Twoich obowiązków. Musisz udowodnić, że został wydany wyrok orzekający eksmisję, w którym stwierdzono, że byłym lokatorom przysługuje uprawnienie do otrzymania lokalu socjalnego i wstrzymano wykonanie eksmisji do czasu zaoferowania im zawarcia umowy najmu lokalu socjalnego. Do Twoich zadań należy też uzasadnienie wysokości odszkodowania, jakiej się domagasz od gminy. W tym celu powinieneś podać wysokość czynszu, jaką mógłbyś otrzymać z tytułu najmu lokalu.
Dalszy możliwy przebieg postępowania to: wydanie wyroku zaocznego lub przeprowadzenie postępowania dowodowego. W tym drugim przypadku po zamknięciu rozprawy następuje wydanie wyroku. Sąd może:
- oddalić powództwo;
- uwzględnić powództwo w całości;
- uwzględnić powództwo w części.
Oddalenie powództwa może nastąpić przykładowo w sytuacji, gdy gmina spełniła swój obowiązek dostarczenia lokalu socjalnego lub dochodzone pozwem roszczenie się przedawniło.
O powództwie uwzględnionym w części możemy mówić wtedy, gdy wysokość odszkodowania jest niższa niż wymagane przez powoda, należy mu się odszkodowanie tylko za część okresu objętego powództwem.
Sąd może również uwzględnić powództwo w całości. To oznacza, że zasądził żądaną przez powoda wysokość odszkodowania i orzekł brak spełnienia przez gminę jej prawnego obowiązku dostarczenia lokalu socjalnego.
Wypłata odszkodowania za niedostarczenie lokalu socjalnego a podatek dochodowy
W tym przypadku mamy do czynienia z odszkodowaniem dotyczącym korzyści, które właściciel mógłby otrzymać, gdyby dysponował swoją własnością bez żadnych ograniczeń. Dlatego otrzymane od gminy odszkodowanie za niedostarczenie lokalu socjalnego nie może podlegać zwolnieniu z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. 1991 Nr 80 poz. 350)[1]https://biz.legalis.pl/wyplata-odszkodowania-za-niedostarczenie-lokalu-socjalnego-a-podatek-dochodowy/.
Gmina nie potrąca zaliczek na podatek, ale wystawia PIT-11 właścicielowi, który otrzymał od niej odszkodowanie.
Słowo podsumowania
- Odszkodowanie przysługuje, jeśli gmina nie dostarczy lokalu socjalnego osobie uprawnionej na mocy wyroku.
- Na samym początku musisz uzyskać wyrok eksmisji, który przyznaje eksmitowanemu prawo do lokalu socjalnego.
- Wysokość odszkodowania powinna rekompensować właścicielowi szkody, odpowiadać wysokości czynszu oraz innych strat związanych z bezprawnym zajmowaniem lokalu przez lokatora.
- Odszkodowanie jest opodatkowane, gdyż dotyczy korzyści, jakie mógłbyś uzyskać z najmu.
- Gmina wystawia PIT-11, gdy otrzymasz odszkodowanie.
Przypisy