Do Kancelarii zgłosił się klient, któremu Powiatowy Urząd Pracy odmówił przyznania statusu osoby bezrobotnej z uwagi na uzyskiwanie przychodu z…
Odpłatność za pobyt w DPS-ie a umowa dożywocia.
Do Kancelarii zgłosili się klienci, którzy otrzymali decyzję o ustaleniu odpłatności za pobyt bliskiej im osoby w Domu Pomocy Społecznej (DPS). Przez lata opiekowali klienci się bliskim, a kiedy już nie mieli ku temu warunków i możliwości, wystąpili o przyjęcie go do DPS. Organ w decyzji wprawdzie orzekł o przyjęcie bliskiego do DPS, ale jednocześnie ustalił wysoką odpłatność za pobyt. W tle sprawy jest trudna sytuacja rodzinna oraz umowa dożywocia.
Kto ponosi opłaty za pobyt osoby bliskiej w DPS?
Rozważając podstawy zaskarżenia decyzji rozpocząłem w pierwszej kolejności od zbadania, kto właściwie jest zobowiązany do ponoszenia opłat za pobyt osoby bliskiej w DPS, czyli tzw. hipotezy przepisu prawnego.
I tak w kontekście ponoszenia opłat za pobyt w domu pomocy społecznej, mowa jest w pierwszej kolejności o mieszkańcu domu, następnie małżonku, zstępnych przed wstępnymi, a w ostateczności gminie.
W sprawie bezsporne jest, że klienci nie należą do żadnej z kategorii osób zobowiązanych do ponoszenia odpłatności za pobyt bliskiego w DPS, a konkretnie tych osób wymienionych w art. 61 ust. 1 Ustawy. Nie są ani małżonkiem, ani zstępnymi czy wstępnymi mieszkańca DPS. W związku z tym, że nie wypełniają hipotezy przepisu, nie może mieć on do nich zastosowania.
Warto wskazać, że w takich warunkach zobowiązanie klientów do ponoszenia opłat za pobyt osoby bliskiej w DPS może zatem wynikać tylko z umowy zawartej w trybie art. 61 ust. 2a w zw. z art. 103 ust. 2 PomSpołU.
Art. 61 Ustawy o pomocy społecznej
1. Obowiązani do wnoszenia opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej są w kolejności:
1) mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka,
2) małżonek, zstępni przed wstępnymi,
3) gmina, z której osoba została skierowana do domu pomocy społecznej
– przy czym osoby i gmina określone w pkt 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.
W orzecznictwie wskazuje się, że w stosunku do osób, na których nie ciąży ustawowy obowiązek ponoszenia opłat za pobyt danej osoby w DPS (art. 61 ust. 2 PomSpołU), nie jest możliwe wydanie decyzji administracyjnej ustalającej wysokość należnych od niej opłat za pobyt w DPS. Decyzja taka nie ma bowiem podstawy prawnej, a jedynym aktem, który w takiej sytuacji określa osobę zobowiązaną i wysokość opłat jest umowa (wyrok WSA w Warszawie z 31.01.2019 r., I SA/Wa 1293/18).
Skoro zaś brak jest podstawy prawnej do wydania decyzji względem moich klientów, to jedynym możliwym rozstrzygnięciem w sprawie jest stwierdzenie nieważności decyzji w tej części, jako wydanej w tym zakresie bez podstawy prawnej (art. 156 § 1 pkt 2 Kodeksu postępowania administracyjnego).
Czy umowa dożywocia zobowiązuje do zapłaty za DPS?
Można by dojść do wniosku, że umowa dożywocia, w której w zamian za przeniesienie własności nieruchomości nabywca zobowiązuje się zapewnić zbywcy dożywotnie utrzymanie m. in w postaci przyjęcia zbywcy jako domownika, dostarczania mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, światła i opału, zapewnić mu odpowiednią pomoc i pielęgnowanie w chorobie, zobowiązuje także do ponoszenia przez takiego nabywcę opłat za pobyt zbywcy w DPS.
Stanowisko takie jest jednak błędne, a wynika przede wszystkim z niezrozumienia rozdziału sfery cywilnoprawnej (umowa dożywocia) od publicznoprawnej (przepisy ustawy o pomocy społecznej) i związanej ze stosowania prawa administracyjnego zasady legalizmu.
W sprawie moich klientów organ oparł decyzję w zasadzie na fakcie zawarcia przez nich umowy dożywocia z mieszkańcem DPS. Tymczasem brak jest podstaw do przyjęcia, że zawarcie umowy dożywocia z mieszkańcem DPS powoduje automatyczny obowiązek partycypowania w kosztach jego utrzymania w DPS.
Jak wskazuje orzecznictwo, zawarcie umowy dożywocia przez nabywcę z mieszkańcem DPS nie skutkuje ograniczeniem kręgu osób zobowiązanych do ponoszenia opłat za pobyt mieszkańca w DPS do osób zobowiązanych z umowy dożywocia. Istnienie cywilnoprawnego stosunku dożywocia pomiędzy mieszkańcem domu pomocy społecznej a jednym ze zstępnych, nie ma wpływu na zobowiązania pozostałych osób wymienionych w art. 61 ust. 2 pkt 2 ustawy i nie może uzasadniać nałożenia obowiązku wyłącznie na osobę, która związana jest z mieszkańcem DPS węzłem obligacyjnym (por. wyrok NSA z dnia 4 grudnia 2014 r. sygn. akt I OSK 1041/13, dostępny CBOSA). Podkreślić bowiem trzeba, że administracyjne przepisy iuris cogentis nie mogą być modyfikowane mocą umowy cywilnoprawnej (tak m. in. WSA w Gliwicach w wyroku z dnia 14 czerwca 2018 r., IV SA/Gl 56/18; WSA w Krakowie w wyroku z dnia 18 maja 2015 r., III SA/Kr 325/15).