Jak uzyskać europejski nakaz zapłaty (ENZ) w praktyce?

W jakich przypadkach można wystąpić o europejski nakaz zapłaty?

W przypadku windykacji krajowej powszechnym i zarazem skutecznym powództwem cywilnym jest pozew o wydanie nakaz zapłaty (zarówno w postępowaniu upominawczym, jak i w tzw. EPU). Dotyczy to jednak kontraktów i zobowiązań krajowych, tj. między dwoma przedsiębiorcami polskimi. Jak windykować należności w relacjach międzynarodowych?

Na początku warto wskazać, że ENZ może być wydany tylko w szczególnych rodzajach spraw, po spełnieniu określonych przesłanek. Europejski Nakaz Zapłaty może być wydany jedynie w sprawach transgranicznych, co wynika wprost z art. 3 Rozporządzenia ^[1]Rozporządzenie (WE) NR 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 12/12/2006r. Ustanawiające postępowanie w sprawie Europejskiego nakazu zapłaty (Dz. U.UE.L.2013.158.1). Oznacza to, że co najmniej jedna ze stron musi mieć miejsce zamieszkania, siedzibę lub stały pobyt w kraju członkowskim innym niż kraj członkowski sądu rozpatrującego spór.

Europejski nakaz zapłaty może być wydany w sprawie handlowej i niektórych sprawach cywilnych. ENZ nie będzie można uzyskać np. w sprawach administracyjnych, małżeńskich, czy sprawach spadkowych.

Ważne też, aby roszczenie było wymagalne w chwili wniesienia pozwu o wydanie europejskiego nakazu zapłaty (art. 4 Rozporządzenia), co niejednokrotnie, w przypadku roszczeń bezterminowych, wymaga postawienia go w stan wymagalności poprzez np. skierowanie wezwania do zapłaty.

ENZ to jednak nie jedyna możliwość egzekucji roszczenia w innym kraju członkowskim. Możliwe jest także skorzystanie z europejskiego postępowania w sprawie drobnych roszczeń, jeżeli roszczenie (bez kosztów i odsetek) nie przekracza 5000 EUR. Teoretycznie możliwa jest egzekucja wyroku wydanego przez polski sąd za granicą, aczkolwiek rodzi to znacznie więcej problemów praktycznych. Jednym z nich jest np. konieczność uzyskania dokumentu umożliwiającego wszczęcie egzekucji komorniczej (tzw. exequatur). Egzekucja polskiego wyroku za granicą zazwyczaj wymaga skorzystania z pomocy miejscowego prawnika, co może znacznie zwiększać koszty windykacji.

Pozew i wydanie nakazu zapłaty

Jak w każdym innym procesie sądowym, aby uzyskać europejski nakaz zapłaty, przedsiębiorca musi wnieść pozew. W sprawach o wydanie dokumentu tego rodzaju konieczne jest wykorzystanie urzędowego formularza. Pozew składa się do sądu właściwego zarówno miejscowo, jak i rzeczowo. Ustalenie jurysdykcji może powodować wiele problemów, zatem warto tę kwestię skonsultować z prawnikiem. Generalnie właściwość miejscową przesądza miejsce zamieszkania pozwanego, które należy ustalać zgodnie z pojęciem miejsca zamieszkania określonym w tzw. rozporządzeniu Bruksela I^[2]Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych … Czytaj dalej.

Po właściwym (tj. kompletnym pod względem formalnym i merytorycznym) złożeniu pozwu, sąd wyda ENZ. Wydanie przez sąd takiego dokumentu oznacza, że sąd dał wiarę dokumentacji przedłożonej przez wierzyciela i nie budzi ona w jego ocenie wątpliwości. Powyższe jest sporą przewagą ENZ nad wyrokami wydanymi w zwykłym trybie – bowiem można go uzyskać już w 30 dni od dnia złożenia kompletnego pozwu.

Warto wspomnieć, że w postępowaniu o wydanie europejskiego nakazu zapłaty nie przeprowadza się się rozprawy sądowej, a zatem postępowanie odbywa się wyłącznie pisemnie. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy nakaz zostanie zakwestionowany lub wniesiony zostanie skutecznie sprzeciw. W takie sytuacji możliwe jest przeprowadzenie rozprawy, ale jest to rzadziej praktykowane i z naciskiem na rozprawę zdalną.

Uzupełnienie, poprawienie i odrzucenie pozwu

Uzupełnienie i poprawienie pozwu – zgodnie z art. 8 Rozporządzenia, Na podstawie pozwu o wydanie europejskiego nakazu zapłaty sąd rozpatrujący sprawę bada, tak szybko jak to możliwe, czy spełnione są wymogi określone w art. 2, 3, 4, 6 i 7 i czy pozew wydaje się być uzasadniony (…). W przypadku niespełnienia wymagań pozwu, określonych w art. 7 Rozporządzenia, sąd umożliwia powodowi uzupełnienie lub poprawienie pozwu, chyba że roszczenie jest oczywiście nieuzasadnione lub pozew jest niedopuszczalny. W tym celu sąd wzywa powoda do uzupełnienia lub poprawienia pozwu i określa termin, który uważa za odpowiedni w danych okolicznościach i który sąd może przedłużać według własnego uznania.

Zmiana pozwu – jeżeli po wezwaniu powoda do uzupełnienia i poprawienie pozwu wymogi pozwu są wciąż spełnione jedynie w odniesieniu do części roszczenia, sąd powiadamia o tym powoda i wzywa do przyjęcia lub odrzucenia propozycji wydania europejskiego nakazu zapłaty na kwotę określoną przez sąd i jest informowany o skutkach swojej decyzji. W takim wypadku powód jest zobowiązany do udzielenia odpowiedzi. Jeśli przyjmuje propozycję sądu, sąd wydaje europejski nakaz zapłaty zgodnie z art. 12 w odniesieniu do części roszczenia zaakceptowanej przez powoda. Skutki w stosunku do pozostałej części pierwotnego roszczenia określa prawo krajowe (art. 10 Rozporządzenia).

Odrzucenie pozwu – jeżeli powód nie prześle odpowiedzi w terminie wyznaczonym przez sąd lub odrzuci propozycję sądu, sąd odrzuca w całości pozew o wydanie ENZ. Ponadto, sąd odrzuca w całości pozew w przypadku, gdy:

• nie zostały spełnione wymogi określone w art. 2 (zakres zastosowania Rozporządzenia), 3 (transgraniczny charakter sprawy), 4 (wymagalność dochodzonego roszczenia), 6 (właściwość sądu) i 7 (wymogi pozwu); lub
• roszczenie jest w oczywisty sposób nieuzasadnione.

W przypadku odrzucenia pozwu sąd podaje podstawy odrzucenia. Od takiego rozstrzygnięcia nie przysługuje odwołanie. Natomiast odrzucenie pozwu nie zamyka powodowi możliwości dochodzenia roszczenia w przyszłości, np. poprzez złożenie nowego pozwu w postępowaniu o wydanie europejskiego nakazu zapłaty lub przy zastosowaniu innej procedury przewidzianej prawem państwa członkowskiego.

Prawomocność europejskiego nakazu zapłaty

Samo wydanie Europejskiego Nakazu Zapłaty znacząco przybliża wierzyciela do odzyskania należności, ale jest jedynie częścią sukcesu. ENZ staje się automatycznie prawomocny, jeżeli dłużnik nie wniesie sprzeciwu w ciągu 30 dni od daty doręczenia nakazu (art. 12 ust. 1 Rozporządzenia). Jeżeli jednak sporządzi sprzeciw i wniesie go prawidłowo w wyznaczonym terminie, sprawa trafia do „tradycyjnego” postępowania sądowego: z możliwą rozprawą, postępowaniem dowodowym, przesłuchaniem świadków, stron itp.

W praktyce może to znacznie wydłużyć całą procedurę. W wielu przypadkach, zwłaszcza jeżeli roszczenie jest bezsporne, dłużnicy powstrzymują się od wniesienia sprzeciwu i jedynie negocjują z wierzycielem warunki spłaty.

Egzekucja komornicza z ENZ

Posiadanie prawomocnego wyroku nie jest jednak równoważne z odzyskaniem należności – w tym celu konieczne jest wszczęcie egzekucji (w Polsce jest to egzekucja komornicza). Takie działanie wymaga nie tylko złożenia stosownego wniosku do odpowiedniego organu egzekucyjnego, ale także posiadania odpowiedniego dokumentu, który w Polsce zwany jest tytułem wykonawczym.

Główną przewagą ENZ w zakresie egzekucji komorniczej jest fakt, że prawomocny europejski nakaz zapłaty jest tytułem wykonawczym w każdym kraju członkowskim, bez konieczności jego dodatkowego uznawania. Posiadając ten dokument, wierzyciel powinien móc bez problemu wszcząć egzekucję w każdym kraju UE, za wyjątkiem Danii (u komornika lub innego równoważnego organu).

Prawie każde pismo wnoszone do sądu wiąże się z mniejszymi lub większymi kosztami sądowymi. Jakie koszty trzeba ponieść, aby uzyskać europejski nakaz zapłaty?

Głównym kosztem w tym zakresie jest opłata od pozwu. Jest ona zależna od kraju, w którym składany jest pozew. W Polsce jest ona zależna od wartości przedmiotu sporu (wynika to z ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych), podczas gdy w Hiszpanii jest ona stała (wynosi 100 euro) ^[3]https://e-justice.europa.eu/305/PL/court_fees_concerning_european_payment_order_procedure?SPAIN&member=1#n03. Warto jednak wskazać, że opłata od pozwu to główny, ale nie jedyny koszt w tym przypadku. W toku sprawy przedsiębiorca może być zobowiązany do pokrycia różnego rodzaju zaliczek, które mogą wyniknąć w toku windykacji (np. zaliczek na poczet egzekucji komorniczej czy tłumaczenia dokumentów), a także kosztów pomocy prawnej.

Czy europejski nakaz zapłaty jest korzystny? Podsumowanie.

ENZ może znacząco uprościć procesy windykacyjne w przypadku roszczeń transgranicznych. Warto wskazać, że w przypadku ENZ zazwyczaj nie ma problemu z egzekucją wyroku w innych państwach członkowskich UE. Kolejną korzyścią jest, że nakaz wydany w jednym kraju członkowskim korzysta z tzw. powagi rzeczy osądzonej, co w praktyce uniemożliwia sprzeciwienie się mu w innym kraju członkowskim. ENZ może znacznie przyspieszyć procesy windykacyjne, a praktyka pokazuje, że szybka i sprawna windykacja zwiększa szanse na skuteczne odzyskanie należności. W każdym procesie sądowym warto jednak zadbać o wsparcie profesjonalnego pełnomocnika. Jeżeli mają Państwo w tym zakresie wątpliwości lub pytania, zachęcam do kontaktu.