Brak wynagrodzenia za pracę na czas – jak odzyskać niewypłaconą pensję?
Czy zdarzyło Ci się kiedyś nie otrzymać wynagrodzenia na czas? Co możesz zrobić w tej sytuacji? Jak wyliczyć odsetki za opóźnienie? Kiedy możesz dochodzić wynagrodzenia z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych? W tym artykule przeprowadzę Cię przez poszczególne ścieżki dochodzenia Twoich roszczeń oraz wskażę, które z nich są najbardziej skuteczne. Dowiesz się także jakich składników wynagrodzenia możesz żądać od pracodawcy.
Istnieją dwie główne drogi odzyskania zaległego wynagrodzenia od pracodawcy – skarga do Państwowej Inspekcji Pracy oraz pozew do sądu pracy. Poniżej przeczytasz o tym, która z nich jest najbardziej opłacalna.
Skarga do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP) za zaległe wynagrodzenie
Brak wynagrodzenia można zgłosić w formie skargi do Państwowej Inspekcji Pracy (PIP). Skargę możesz złożyć:
- w formie pisemnej poprzez złożenie w Inspektoracie lub za pośrednictwem poczty
- w formie elektronicznej lub
- ustnie do protokołu.
Jeżeli wybierzesz formę elektroniczną, sama treść skargi powinna być podpisana podpisem kwalifikowanym, podpisem zaufanym lub osobistym – nie wystarczy podpisany odręcznie skan.
Skargę składa się do okręgowego inspektoratu pracy lub jego oddziału właściwego ze względu na siedzibę pracodawcy. Właściwy inspektorat można znaleźć na stronie Państwowej Inspekcji Pracy.
Ważne! PIP nie rozpoznaje skarg anonimowych, dlatego przy jej składaniu należy podać dane osobowe – imię, nazwisko oraz adres. Nie musisz jednak martwić się negatywnymi konsekwencjami złożenia skargi. PIP nie informuje pracodawcy o tym, kto złożył skargę, chyba że osoba składająca wyraziła na to zgodę.
Złożenie skargi do PIP może być bardzo efektywne w kontekście odzyskania zaległego wynagrodzenia. Nawet jeżeli sama skarga nie doprowadzi do wypłaty wynagrodzenia, to wyniki kontroli PIP mogą stanowić dodatkową podstawę dochodzenia Twoich roszczeń przed sądem pracy.
Pozew do sądu pracy o niewypłacone wynagrodzenie
Drugą ścieżką na odzyskanie wynagrodzenia jest złożenie do sądu pracy pozwu o zapłatę wynagrodzenia wraz z odsetkami z tytułu opóźnienia. Wcześniej warto jednak wysłać do pracodawcy wezwanie do zapłaty zaległego wynagrodzenia wraz z wskazaniem mu terminu na uregulowanie płatności. Jeżeli pracodawca nie wypłaci wynagrodzenia w terminie wskazanym w wezwaniu, wtedy warto udać się do sądu.
Pozew składa się do sądu właściwego dla siedziby pracodawcy bądź sądu, w którego obszarze właściwości praca jest, była lub miała być wykonywana. Sąd właściwy dla danego adresu możesz znaleźć np. w wyszukiwarce LEX.
Właściwym w sprawie pozwu o zapłatę wynagrodzenia będzie sąd rejonowy, chyba że wartość przedmiotu sporu (WPS) przekracza 100 tys. złotych – wtedy pozew należy złożyć do sądu okręgowego. Co oznacza wartość przedmiotu sporu? W kontekście pozwu o zapłatę wynagrodzenia, WPS stanowi suma zaległego wynagrodzenia.
Składając pozew o zapłatę wynagrodzenia do sądu pracy nie ponosisz kosztów sądowych. O tym kiedy będziesz zobowiązany do ich zapłaty przeczytasz w artykule o rozwiązaniu umowy o pracę.
Pozew do sądu pracy powinien być traktowany jako ostateczność, kiedy inne działania nie przyniosły skutku. W pierwszej kolejności zawsze warto spróbować polubownego rozwiązania sporu – w szczególności poprzez kontakt z pracodawcą, czy wezwanie go do zapłaty.
Jak liczyć odsetki za brak wynagrodzenia?
Odsetki liczone są od dnia następującego po dniu, w którym wynagrodzenie powinno być wypłacone, do dnia zapłaty. Jeżeli wynagrodzenie powinno być wypłacone do 10 dnia miesiąca, to od 11 dnia można już żądać odsetek za opóźnienie.
Za brak wynagrodzenia przysługują odsetki za opóźnienie w wysokości wskazanej w umowie o pracę. Jeżeli w umowie o pracę nie określono rodzaju odsetek, to przysługują odsetki ustawowe, których aktualna wysokość wynosi 11,25% w stosunku rocznym.
Wysokość odsetek ustawowych jest ogłaszana przez Ministra Sprawiedliwości w drodze obwieszczenia w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”. Aktualną wysokość odsetek można też sprawdzić np. na stronie ZUS.
Brak wynagrodzenia w terminie a rozwiązanie umowy o pracę
Jednym ze środków, które możesz podjąć w braku wynagrodzenia, jest także rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia. Taka możliwość wynika z tego, że brak wypłaty wynagrodzenia stanowi ciężkie naruszenie przez pracodawcę podstawowych obowiązków wobec pracownika.
Samo rozwiązanie umowy o pracę nie jest ścieżką do odzyskania zaległego wynagrodzenia. Pozwala jednak na podjęcie nowej pracy, podczas przedłużających się procedur odzyskiwania wynagrodzenia na drodze skargi lub w sądzie pracy.
Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 5 lipca 2005 r. I PK 276/04
Niewypłacenie wynagrodzenia za pracę w ustalonym terminie stanowi wystarczającą przyczynę rozwiązania przez pracownika umowy o pracę bez wypowiedzenia w trybie art. 55 § 1[1] KP.
Kiedy pracodawca powinien wypłacić wynagrodzenie za pracę?
Zanim podejmiesz kroki w celu odzyskania zaległego wynagrodzenia warto znać termin wypłaty wynagrodzenia. Na szczęście jest on wprost uregulowany w przepisach Kodeksu pracy.
Art. 85 KP [Termin wypłaty wynagrodzenia]
§ 1. Wypłaty wynagrodzenia za pracę dokonuje się co najmniej raz w miesiącu, w stałym i ustalonym z góry terminie.
§ 2. Wynagrodzenie za pracę płatne raz w miesiącu wypłaca się z dołu, niezwłocznie po ustaleniu jego pełnej wysokości, nie później jednak niż w ciągu pierwszych 10 dni następnego miesiąca kalendarzowego.
§ 3. Jeżeli ustalony dzień wypłaty wynagrodzenia za pracę jest dniem wolnym od pracy, wynagrodzenie wypłaca się w dniu poprzedzającym.
Dodatki i premie, czyli jakiej wypłaty żądać od pracodawcy?
Przed złożeniem skargi do PIP lub pozwu do sądu pracy, powinieneś także wiedzieć czego możesz żądać od pracodawcy.
Wynagrodzenie zasadnicze, czyli tzw. ,,podstawa’’ – stanowi stałe i powtarzające świadczenie otrzymywane przez pracownika. To tego składnika wynagrodzenia będzie głównie dotyczyło roszczenie o zapłatę wynagrodzenia.
Premia, która może przybrać formę:
- tzw. premii regulaminowej, czyli określonej np. w regulaminie premiowania – jeżeli spełniasz określone w regulaminie warunki, a pracodawca nie wypłacił premii, możesz żądać jej zapłaty,
- tzw. premii uznaniowej, czyli najbardziej popularnej formy dodatkowego wynagradzania. Jak sama nazwa wskazuje jest to premia uznaniowa, a więc jej wypłata zależy wyłącznie od decyzji pracodawcy. Ponieważ ten rodzaj premii nie ma określonych zasad jej przyznawania, nie ma możliwości jej dochodzenia na drodze skargi lub w sądzie.
Nagroda – jest to inna niż premia kategoria dodatkowego wynagrodzenia – przyznawana jest w sytuacjach wyjątkowych, gdy pracownik wzorowo wypełnia swoje obowiązki lub przejawia szczególną inicjatywę w działaniu – w tym przypadku, co do zasady, nie przysługuje roszczenie o wypłatę nagrody z wyjątkiem dwóch sytuacji:
- gdy pracodawca wadliwie korzysta ze swojego uznania w zakresie przyznania pracownikowi nagrody[1]Taka sytuacja będzie miała miejsce np. gdy pracodawca nie przyznaje nagrody pomimo spełnienia przez pracownika określonych przesłanek.,
- gdy pracodawca przyznał już pracownikowi nagrodę, a następnie odmawia jej wypłaty[2]A. Sobczyk (red.), Kodeks pracy. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2023.
Dodatek, który może wynikać z:
- przepisów prawa np. za pracę w godzinach nocnych lub nadgodziny – w jego braku przysługuje Ci roszczenie o jego wypłacenie,
- decyzji pracodawcy np. dodatek za znajomość języków obcych – pracownikowi przysługuje roszczenie o jego wypłacenie, jeżeli został wprost określony w umowie o pracę lub regulaminie wynagradzania i pracownik spełnił warunki do jego wypłacenia.
Jak odzyskać wynagrodzenie z upadłej firmy – Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP)
W przypadku, gdy pracodawca staje się niewypłacalny tzn. ogłosi upadłość lub zostanie otwarte postępowanie restrukturyzacyjne, możesz żądać zapłaty wynagrodzenia za pracę z Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (FGŚP). Wynagrodzenie z FGŚP przysługuje za okres nie dłuższy niż 3 miesiące bezpośrednio poprzedzające datę wystąpienia niewypłacalności pracodawcy.
Ważne! Wynagrodzenie przysługuje Ci także, jeżeli umowa o pracę uległa rozwiązaniu, pod warunkiem, że rozwiązanie nastąpiło w okresie nie dłuższym niż 12 miesięcy od daty niewypłacalności pracodawcy. W tym przypadku możesz żądać wynagrodzenia za okres nie dłuższy niż 3 miesiące przed rozwiązaniem umowy o pracę.
Jeżeli wniosek o ogłoszenie upadłości pracodawcy zostanie oddalony, okres zaspokojenia roszczeń z FGŚP zostaje wydłużony do 4 miesięcy następujących po dacie wystąpienia niewypłacalności.
Wypłata z FGŚP następuje z urzędu. Oznacza to, że jeżeli spełniasz warunki do wypłaty wynagrodzenia, to nie musisz podejmować żadnych działań, a wynagrodzenie zostanie wypłacone zgodnie z następującą procedurą.
W okresie miesiąca od daty niewypłacalności pracodawcy podmiot, który sprawuje zarząd nad jego majątkiem (np. likwidator, syndyk itp.), sporządza i składa marszałkowi województwa zbiorczy wykaz niezaspokojonych roszczeń, określając osoby uprawnione oraz tytuły i wysokość ich roszczeń. Marszałek województwa, po stwierdzeniu zgodności wykazu z przepisami ustawy, przekazuje niezwłocznie odpowiednie środki finansowe Funduszu podmiotowi sprawującemu zarząd majątkiem pracodawcy, który wypłaca uprawnionym osobom świadczenia.
Jeżeli chcesz być pewnym, że środki z FGŚP zostaną Ci wypłacone, możesz złożyć w tej sprawie wniosek do marszałka województwa. Wniosek może być złożony nie wcześniej niż po upływie dwóch tygodni od daty złożenia przez podmiot sprawujący zarząd majątkiem pracodawcy wykazu niezaspokojonych roszczeń, czyli w praktyce po miesiącu i dwóch tygodniach od ogłoszenia niewypłacalności przez pracodawcę.
Jak skutecznie dochodzić zapłaty zaległego wynagrodzenia?
Pracownik posiada dużo słabszą pozycję w relacji z pracodawcą, dlatego funkcjonuje szereg przepisów prawnych, które mają na celu chronić jego prawa. W braku wynagrodzenia przede wszystkim warto zachować hierarchię działań – w pierwszej kolejności należy zawsze skonsultować sprawę bezpośrednio u pracodawcy. Jeżeli to działanie nie przyniesie skutku, sugerowanym krokiem będzie złożenie skargi do PIP, a w dalszej kolejności dopiero złożenie pozwu do sądu pracy.
Brak wypłaty wynagrodzenia – najczęściej zadawane pytania (FAQ)
Przypisy