Spółka publiczna (giełdowa) – co to jest?
Spółka giełdowa to pojęcie, które słyszymy najczęściej przy okazji opowieści o wielkich zyskach z inwestycji na giełdzie. Mało kto analizuje, czym jest spółka publiczna i jakie ma znaczenie dla rynku kapitałowego, albo szerzej – gospodarki. W tym artykule dowiesz się, co wyróżnia spółkę publiczną od spółki niepublicznej, akcyjnej i innych.
Co to jest publiczna spółka akcyjna?
W tym artykule pierwsze skrzypce gra spółka publiczna jako twór gospodarczy uczestniczący w obrocie na rynku kapitałowym. Nie sposób zatem zacząć inaczej niż od wyjaśnienia, czym jest owa spółka publiczna.
Otóż spółka publiczna jest tworem ewolucji gospodarczej i wykształciła się w odpowiedzi na – z jednej strony – zapotrzebowanie przedsiębiorców na kapitał w celu prowadzenia działalności o dużej skali, a z drugiej na konieczność stworzenia zasad chroniących akcjonariuszy takiej spółki. Spółka publiczna wywodzi się ze spółki akcyjnej, która święciła swoje triumfy w postaci kompanii handlowych bazujących na wymianie towarów z nowym światem czasów kolonialnych. Obecnie także spółka publiczna to praktycznie zawsze spółka akcyjna, alternatywnie – choć nadwymiar rzadko – spółka komandytowo-akcyjna.
Zdobycie dużej ilości kapitału wymaga zwykle szerokiego grona inwestorów, którzy jednak narażeni są na nieuczciwości ze strony zarządzających przedsięwzięciem biznesowym. Przy początkowym braku regulacji ładu korporacyjnego, takich jak walne zgromadzenie akcjonariuszy czy obowiązki sprawozdawcze z działalności spółki, akcjonariusze szybko dostrzegli, że są na straconej korzyści w stosunku do spółki i jej organów.
Spółka publiczna ze wszystkimi jej regulacjami to odpowiedź na dysproporcję pomiędzy ograniczonymi możliwościami akcjonariuszy, którzy dążą do maksymalizacji zwrotu z inwestycji, a spółką i osobami bezpośrednio nią zarządzającymi.
Spółka publiczna a spółka giełdowa
W życiu codziennym i wiadomościach często słyszymy o „giełdzie” i „spółkach giełdowych”. Definicja słownikowa wskazuje, że giełda to instytucja, za której pośrednictwem dokonuje się kupna i sprzedaży papierów wartościowych i walut[1]https://sjp.pwn.pl/slowniki/gie%C5%82da.html.
Profesjonalnie ujmując giełda to w nomenklaturze prawa rynku kapitałowego zorganizowany system obrotu, na który składa się rynek regulowany i alternatywny system obrotu. Spółka giełdowa to z kolei nic innego jak spółka podlegająca obrotowi w tym systemie.
W zasadzie zatem spółka giełdowa i spółka publiczna mogą być używane zamiennie. Z pewnością takie też jest potoczne rozumienie tych terminów, kształtowane chociażby w mediach. Najważniejszy jest fakt, że rynek giełdowy umożliwia bezpieczny i efektywny przepływ kapitału ze strony inwestorów do podmiotów gospodarczych wymagających finansowania[2]J. Akimenkow, Spółka giełdowa a spółka publiczna – podstawy normatywne dystynkcji oraz koncepcje reformy nominałowego kapitału zakładowego, Przegląd Prawa Handlowego 2018/9 s. 55-57.
Potrzebujesz pomocy w Twojej sprawie?
Zapoznaj się z ofertą obsługi prawnej firm i spółek.
Spółka publiczna w Polsce – definicja
Odrębność spółki publicznej od pozostałych form działalności gospodarczej należy w pierwszej kolejności upatrywać w rozwoju rynku kapitałowego i zorganizowanego obrotu papierami wartościowymi, w szczególności akcjami. Nie dziwi zatem, że prawną definicję spółki publicznej znajdujemy właśnie w ustawach z zakresu rynku kapitałowego.
Od niedawna istnieje nowa definicja spółki publicznej, zgodnie z którą spółka publiczna to taka, której co najmniej jedna akcja jest dopuszczona do obrotu na rynku regulowanym lub wprowadzona do obrotu w alternatywnym systemie obrotu (ASO) na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej (art. 4 pkt 20 Ustawy o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych, dalej OfertaPublU).
Zatem pojęcie spółki publicznej słusznie koncentruje się na dopuszczeniu jej do obrotu na rynku regulowanym bądź w alternatywnym systemie obrotu. Wyróżnikiem spółki publicznej jest jej powiązanie jej z określonym sposobem obrotu, który zapewnia możliwość dostępu do kapitału pochodzącego od znacznej liczby inwestorów.
Korzyści z bycia spółką publiczną to zwiększona dyscyplina, lepsze zarządzanie i zwiększona transparentność w celu zapewnienia, że na prawdę budujemy przedsiębiorstwo na setki lat.
– Dan Rosenweig, CEO Guitar Hero, Chegg, COO Yahoo!
Spółka publiczna na giełdzie londyńskiej i nowojorskiej
W analogiczny sposób definiuje się spółkę publiczną w systemie anglosaskim, któremu podlegają wiodące giełdy na całym świecie typu New York Stock Exchange, Nasdaq, London Stock Exchange itd. W prawodawstwie angielskim publiczny charakter spółki (public company) bierze swoje znaczenie z faktu pozyskiwania kapitału od szerokiego grona inwestorów.
Tylko spółka publiczna może oferować swoje udziały inwestorom w ofercie publicznej (public stock offering). Wskazuje to na nierozerwalny związek spółki publicznej z rynkiem kapitałowym[3] B.J. de Jong, The Distinction, s. 1, cyt. za M. Glicz, Spółka publiczna a spółka akcyjna. Analiza typologiczna, 2018, wyd. 1, Rozdział II, str. 20, Legalis.
Warto dodać, że w systemie angielskim sam fakt nazwania spółki publiczną nie musi oznaczać jeszcze dopuszczenia do obrotu na giełdzie papierów wartościowych[4]P.L. Davies, S. Worthington, Gower and Davies’ principles, s. 16, cyt. za M. Glicz, Spółka publiczna a spółka akcyjna. Analiza typologiczna, 2018, wyd. 1, Rozdział II, str. 20, Legalis. Spółka public company dopiero z chwilą dopuszczenia do obrotu określana jest jako listed lub quoted[5]A. Dignam, J. Lowry, Company law, s. 68, cyt. za M. Glicz, Spółka publiczna a spółka akcyjna. Analiza typologiczna, 2018, wyd. 1, Rozdział II, str. 20, Legalis.
Podobnie wygląda to w regulacjach amerykańskich – tam spółka publiczna określana jest jako public corporation. Dopiero jednak nabycie przez nią cechy listed lub publicly traded oznacza, że akcje podlegają obrotowi na rynku regulowanym[6]M. Michalski, Spółki publiczne, s. 65, cyt. za M. Glicz, Spółka publiczna a spółka akcyjna. Analiza typologiczna, 2018, wyd. 1, Rozdział II, str. 20, Legalis.
Potrzebujesz porady prawnej?
Zarezerwuj bezpłatną 15-minutową konsultację wstępną już teraz.
Co wyróżnia spółkę publiczną (giełdową)?
Jest kilka podstawowych cech, które pozwalają zrozumieć naturę spółki publicznej na pierwszy rzut oka. Są one podyktowane w pierwszej kolejności względami bezpieczeństwa i efektywności obrotu na rynku kapitałowym, a także koniecznością ochrony akcjonariuszy w warunkach oddzielenia kapitału od własności.
Notowanie spółki publicznej na giełdzie
Immanentną cechą spółki publicznej jest dopuszczenie jej na rynku regulowanym lub ASO. Z gospodarczego i regulacyjnego punktu widzenia, najważniejszą częścią rynku kapitałowego jest rynek regulowany. Jest to część rynku kapitałowego o najbardziej restrykcyjnych warunkach obrotu, gdzie obecne są przede wszystkim stosunkowo duże spółki publiczne.
Rynek regulowany
W Polsce organizatorem obrotu na rynku regulowanym jest Giełda Papierów Wartościowych S.A. z siedzibą w Warszawie. To tzw. główny parkiet notowań w Polsce.
Definicyjnie rynkiem regulowanym jest działający w sposób stały wielostronny system zawierania transakcji, których przedmiotem są instrumenty finansowe dopuszczone do obrotu w tym systemie, zapewniający inwestorom powszechny i równy dostęp do informacji rynkowej w tym samym czasie przy kojarzeniu ofert nabycia i zbycia instrumentów finansowych oraz jednakowe warunki nabywania i zbywania tych instrumentów, zorganizowany i podlegający nadzorowi właściwego organu na zasadach określonych w przepisach ustawy, jak również uznany przez państwo członkowskie za spełniający te warunki i wskazany Komisji Europejskiej jako rynek regulowany (art. 14 ust. 1 Ustawy o obrocie instrumentami finansowymi, dalej ObrtIFinU).
Akcje spółki publicznej będące przedmiotem obrotu na rynku regulowanym lub w ASO to akcje notowane.
Alternatywny system obrotu (ASO)
Obok rynku regulowanego funkcjonuje rynek alternatywny (ASO), który zgodnie z definicją ustawową jest wielostronnym systemem obrotu dokonywanego poza rynkiem regulowanym, którego przedmiotem są papiery wartościowe lub instrumenty rynku pieniężnego (art. 3 pkt 2 art. 78 ObrtIFinU). Definicja wskazuję, że ASO ma być zorganizowany i działać w oparciu
o łagodniejsze wymogi i kryteria niż te stawiane w przypadku rynku regulowanego[7]M. Pachucki, Alternatywny System Obrotu – nowe miejsce obrotu instrumentami finansowymi, Przegląd Prawa Handlowego 2008, nr 1, s. 18.
Ustawodawca przyznał uprawnienie do organizowania i prowadzenia ASO firmom inwestycyjnym lub spółkom prowadzącym rynek regulowany (art. 78 ObrtIFinU). W Polsce głównym alternatywnym systemem obrotu jest NewConnect.
Polski rynek kapitałowy składa się zatem z dwóch części, które razem tworzą zorganizowany system obrotu papierami wartościowymi i innymi instrumentami finansowymi. Oba rynki są samodzielnymi i autonomicznymi platformami obrotu [8]M. Wierzbowski, P. Wajda [w:] M. Wierzbowski, L. Sobolewski, P. Wajda (red.), Prawo rynku kapitałowego. Komentarz, art. 3, Nb 171, s. 659, Warszawa 2012. Ich wspólną cechą jest koncentracja podaży i popytu na instrumenty finansowe. Na takich rynkach spotkamy właśnie spółki publiczne.
Dematerializacja akcji spółki publicznej
Dodatkowym kryterium wyróżniającym spółkę publiczną jest dematerializacja akcji. Dematerializacja oznacza tyle, że zamiast posiadania papieru wartościowego w formie fizycznego dokumentu, zapisany jest on w formie elektronicznej na koncie właściciela w dedykowanym systemie depozytu papierów wartościowych – Krajowym Depozycie Papierów Wartościowych (KDPW). Ułatwia to znacznie obrót takimi papierami, czyli ich nabywanie, zbywanie, wprowadzanie i wycofywanie z rynku kapitałowego.
W przypadku papierów wartościowych (np. akcji) spółki publicznej, dopuszczonych do obrotu na rynku regulowanym (GPW), dematerializacja jest obowiązkowa (art. 5 ust. 1 pkt 2 w zw. z ust. 3 ObrIFinU).
Z kolei w przypadku ASO dematerializacja akcji może być podyktowana decyzją emitenta. Odnosi się to jednak do postępowania przy ofercie publicznej lub przy wprowadzaniu papierów wartościowych wyłącznie do alternatywnego systemu obrotu (art. 5 ust. 1 pkt 1 oraz pkt 3 w zw. z ust. 3 ObrIFinU)[9]M. Wierzbowski, L. Sobolewski, P. Wajda (red.), Ustawa o obrocie instrumentami finansowymi [w:] M. Wierzbowski, L. Sobolewski, P. Wajda (red.), Prawo rynku kapitałowego. Komentarz. … Czytaj dalej.
Spółka publiczna a niepubliczna (prywatna)
Różnica spółki publicznej od niepublicznej sprowadza się do kwestii dopuszczenia do obrotu na rynku regulowanym lub w alternatywnym systemie obrotu. Skoro bowiem warunkiem uznania za spółkę publiczną jest dopuszczenie do takiego obrotu, to każda spółka niedopuszczona jest spółką niepubliczną.
Dla przykładu spółka akcyjna, która jest notowana na Giełdzie Papierów Wartościowych, jest spółką publiczną. Ta sama jednak spółka po zejściu z giełdy, tzw. delistingu, stanie się z powrotem spółką niepubliczną (prywatną).
Kryterium uznania spółki za publiczną jest dopuszczenie i uczestniczenie w obrocie na rynku kapitałowym. Dopuszczenie bowiem wiąże się z koniecznością zaoferowania akcji szerokiemu gronu inwestorów np. w formie oferty publicznej. Publiczny charakter spółki powoduje, że podlega ona innym zasadom, wynikającym z prawa rynku kapitałowego, podczas gdy spółka prywatna im nie podlega.
Podsumowanie
Status spółki publicznej zależy od dopuszczenia jej do obrotu na giełdzie. Z tego powodu spółki giełdowe spotykamy tylko na rynku kapitałowym, gdzie w zamian za możliwość pozyskania środków od szerokiego grona inwestorów spółka musi spełniać dodatkowe wymagania w stosunku do spółek prywatnych.
Jeśli czytając ten artykuł masz pytania to sekcja komentarzy należy do Ciebie. Zachęcam Cię także do bezpośredniego kontaktu.
Przypisy