Zmiana wspólnika w spółce osobowej i z o.o. – jak jej dokonać?
Dynamika stosunków gospodarczych sprawia, że często aby spółka dalej mogła funkcjonować konieczna jest zmiana wspólnika w spółce. Praktyka pokazuje, że nie zawsze prowadzenie spółki w takim samym składzie osobowym co przy jej powoływaniu jest możliwe. Konieczność zmian może wynikać z zaistnienia sporu między wspólnikami, braku zgody co do kluczowych kwestii biznesowych i innych podobnych powodów. W takiej sytuacji, aby możliwe było dalsze działanie spółki, często trzeba dokonać zmiany wspólnika. Jak odbywa się to w spółkach kapitałowych, a jak w osobowych i o czym nie można zapominać w tej procedurze?
Rodzaje spółek handlowych – spółki osobowe a kapitałowe
W kontekście statusu wspólnika spółki osobowej warto podkreślić, że co do zasady wspólnik spółki osobowej ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Nie ulega wątpliwości, że zasady tej odpowiedzialności mogą być różne – wspólnik może odpowiadać za długi spółki całym swoim majątkiem osobistym bez ograniczeń (np. w przypadku spółki jawnej) lub też z pewnymi modyfikacjami wynikającymi z umowy spółki (np. w spółce komandytowej).
Zmiana wspólnika nie będzie optymalnym rozwiązaniem, jeżeli wspólnik spółki osobowej chce uniknąć odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Zgodnie bowiem z art. 10 KSH, za zobowiązania występującego wspólnika związane z uczestnictwem w spółce osobowej i zobowiązania tej spółki osobowej odpowiadają solidarnie występujący wspólnik oraz wspólnik przystępujący do spółki.
Zmiana wspólnika w spółce z o.o. (i innych spółkach kapitałowych)
W przypadku spółek kapitałowych zmiana osoby wspólnika nie będzie zwykle wiązała się z komplikacjami w kontekście odpowiedzialności za zobowiązania spółki – w spółkach kapitałowych co do zasady wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Wspólnicy w spółkach tego rodzaju nie prowadzą także bieżących spraw spółki.
Z drugiej strony jednak, nie oznacza to że w spółkach kapitałowych zmiana wspólnika nie jest częstym procesem. Wspólnicy podejmują strategiczne dla spółki decyzje – m.in. w zakresie zatwierdzenia sprawozdania finansowego, udzielenia absolutorium zarządowi czy samego wyboru członków zarządu.
Praktyka pokazuje, że w tego rodzaju podmiotach najczęściej zmiana wspólnika będzie odbywała się poprzez zawarcie umowy zbycia udziałów. Warto pamiętać, że taka umowa musi zostać zawarta w formie pisemnej z podpisami poświadczonymi notarialnie (lub przez system S24, jeżeli spółka została w ten sposób utworzona).
Na jakiej podstawie można zmienić wspólnika?
Niezależnie czy jest to spółka osobowa czy spółka kapitałowa, zmiana wspólnika musi być podparta określoną podstawą prawną. W każdym przypadku zmiana wspólnika spółki wymaga sporządzenia co najmniej jednego dokumentu w określonej formie. Ilość i forma dokumentów zależy przede wszystkim od wybranego trybu, a w niektórych przypadkach także od rodzaju spółki czy brzmienia umowy spółki.
W przypadku spółek kapitałowych zmiana wspólnika może odbyć się na podstawie:
- umowy zbycia udziałów,
- dokumentu potwierdzającego dziedziczenie udziału,
- uchwały wspólników o przymusowym lub dobrowolnym umorzeniu udziałów,
- przejęcia udziałów,
- orzeczenia sądu (np. wyłączającego wspólnika).
W przypadku spółek osobowych, zmiana wspólnika może odbyć się na podstawie:
- zmiany umowy spółki (np. wykreślenia jednego wspólnika i przystąpienia nowego),
- umowy zbycia ogółu praw i obowiązków w spółce (jeżeli umowa spółki przewiduje taką możliwość),
- przystąpienia do spółki bez wykreślania dotychczasowych wspólników,
- orzeczenia sądu.
Warto wskazać, że niezależnie od powyższego, zmiana wspólnika w spółce powinna być poprzedzona dokładną analizą umowy spółki. W wielu przypadkach możliwość zmiany wspólnika może być modyfikowana (np. poprzez wprowadzenie prawa pierwokupu udziałów czy opcji call lub put na udziały w spółce z o.o.).
Tak jak wspomniałem powyżej, zmiana wspólnika wymaga przygotowania co najmniej jednego dokumentu, aczkolwiek w praktyce wymagane jest przygotowanie innych (np. zgody na zbycie udziałów czy dokumentu zgłoszenia zmiany wspólnika do KRS). Przykładowo, sama umowa zbycia udziałów w spółce z o.o. nie jest wystarczająca, aby wspólnika skutecznie zmienić. Oprócz tego przepisy wymagają m.in. zgody wspólników na zbycie udziałów czy zawiadomienia spółki o zbyciu udziałów.
Potrzebujesz pomocy w Twojej sprawie?
Zapoznaj się z ofertą obsługi prawnej przedsiębiorców.
Zgłoszenie zmiany wspólnika – jak go dokonać
Niezależnie od tego, czy zmiana wspólnika dotyczy spółki osobowej lub kapitałowej, a także czy podjęcie uchwały następuje u notariusza czy przez system S24 (w przypadku spółek założonych w tym trybie), aby zmiana wspólnika była skuteczna, konieczne jest zgłoszenie zmiany do sądu rejestrowego.
Co ciekawe, po nowelizacji KSH z 1 lipca 2021 roku, nie jest możliwe zgłoszenie zmian przy wykorzystaniu papierowego formularza. Obecnie wszystkie dokumenty oraz wnioski dotyczące np. zmian w spółkach handlowych, muszą być dokonane elektronicznie przez Portal Rejestrów Sądowych (PRS).
Warto zaznaczyć, że na gruncie praktycznym, PRS może być źródłem wielu problemów (w tym technicznych) oraz niejasności – system ten nie jest pozbawiony wad. W praktyce zatem prosta czynność zgłoszenia do KRS może przedsiębiorcom zająć znaczną ilość czasu (np. w przypadku problemów z podpisaniem dokumentu). Przedsiębiorcy mogą jednak wiele z tych problemów uniknąć, o czym piszę szerzej w podsumowaniu niniejszego tekstu.
Podsumowanie
Zmiana wspólnika, zarówno w spółkach osobowych jak i w spółkach kapitałowych może wydawać się z pozoru nieskomplikowaną procedurą. Warto jednak wskazać, że w toku całego procesu przedsiębiorcy mogą napotkać wiele trudności natury praktycznej – począwszy od formy uchwały, poprzez tryb zgłoszenia zmian do sądu rejestrowego. Nie ulega wątpliwości, że jakiekolwiek błędy czy braki formalne mogą znacząco cały proces wydłużyć. Aby zapewnić sprawną zmianę wspólnika w spółce, warto rozważyć skorzystanie z pomocy prawnej profesjonalnego pełnomocnika.