Zaliczka na poczet dywidendy w sp. z o.o. – wypłata i zwrot.
Prowadzenie działalności w formie spółki z o.o. w kontekście przepływów finansowych znacząco różni się od prowadzenia działalności jednoosobowej. Każdy wydatek z kasy spółki musi być udokumentowany i uzasadniony- dotyczy to również wypłaty środków na rzecz wspólników. Dla wielu sposobem na wypłatę pieniędzy ze spółki jest zaliczka na poczet dywidendy. Kiedy można ją wypłacić i jakich błędów warto uniknąć?
Czym jest dywidenda?
Dywidenda, zgodnie z słownikową definicją jest to “zysk spółki akcyjnej wypłacany akcjonariuszom”[1]https://sjp.pwn.pl/slowniki/dywidenda.html. Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych (dalej KSH) dywidenda ma zastosowanie do wszystkich spółek kapitałowych – również do prostej spółki akcyjnej czy spółki z o.o. Tym samym można przyjąć, że dywidenda jest to metoda podziału zysku w niektórych spółkach handlowych.
Dywidenda jest w zasadzie głównym sposobem na udział wspólników w zyskach spółki. W praktyce, obok wynagrodzenia z tytułu sprawowania funkcji w organach spółki, dywidenda jest jednym z podstawowych sposobów na wypłatę środków ze spółki na rzecz wspólników. Możliwe jest pobieranie dywidendy w uprzywilejowanej wartości, o czym piszę w innym artykule.
Co do zasady dywidenda wypłacana jest raz do roku, po zatwierdzeniu roku obrotowego przez zgromadzenie wspólników oraz po podjęciu stosownej uchwale o podziału zysku. Zazwyczaj rok obrotowy pokrywa się z rokiem kalendarzowym, ale trzeba pamiętać, że zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt. 9) ustawy o rachunkowości, może być to również inny okres trwający 12 kolejnych pełnych miesięcy kalendarzowych. W tym zakresie konieczne jest sprawdzenie postanowień umowy spółki.
W kontekście dywidendy warto także zwrócić uwagę na trzy podstawowe pojęcia:
- Uprawnieni do dywidendy, czyli wspólnicy, którym udziały przysługiwały w dniu powzięcia uchwały o podziale zysku.
- Dzień dywidendy, czyli określony przez zgromadzenie wspólników (jeżeli przewidziano to w umowie spółki) dzień, według którego ustala się listę wspólników uprawnionych do dywidendy za dany rok obrotowy.
- zaliczka na poczet dywidendy, czyli środki, które po spełnieniu określonych przesłanek, zarząd może wypłacić wspólnikom przed oficjalnym podziałem zysku (np. w trakcie roku obrotowego).
§ 1. Wspólnik ma prawo do udziału w zysku wynikającym z rocznego sprawozdania finansowego i przeznaczonym do podziału uchwałą zgromadzenia wspólników, z uwzględnieniem przepisu art. 195 § 1.
§ 2. Umowa spółki może przewidywać inny sposób podziału zysku, z uwzględnieniem przepisów art. 192-197.
§ 3. Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, zysk przypadający wspólnikom dzieli się w stosunku do udziałów.
– art. 191 Kodeksu spółek handlowych
Kiedy można wypłacić zaliczkę na dywidendę?
Wspólnik spółki z o.o. ma prawo do udziału w zysku spółki, który wynika z zatwierdzonego sprawozdania finansowego i uchwały wspólników o podziale zysku. Jeżeli nie postanowiono inaczej, zysk dzieli się w stosunku do udziałów.
Spółka może zatem wypłacić dywidendę jedynie jeżeli został wypracowany zysk, a sama kwota dywidendy musi mieścić się w ustawowych granicach (nie może przekraczać zysku za ostatni rok obrotowy, powiększonego o niepodzielone zyski z lat ubiegłych oraz o kwoty przeniesione z utworzonych z zysku kapitałów zapasowego i rezerwowych, które mogą być przeznaczone do podziału).
Tak jak wskazałem powyżej, dywidenda jest jednak co do zasady wypłacana raz do roku. Zgodnie z art. 194 KSH, jeżeli jest to przewidziane w umowie spółki, zarząd może wypłacić wspólnikom zaliczkę na poczet przewidywanej dywidendy za rok obrotowy, jeżeli spółka posiada środki wystarczające na wypłatę.
Potrzebujesz pomocy w Twojej sprawie?
Zapoznaj się z ofertą obsługi prawnej przedsiębiorców.
Aby możliwa była wypłata zaliczki na poczet dywidendy, konieczne jest zatem łączne spełnienie wszystkich przesłanek:
- spółka musi posiadać środki wystarczające na wypłatę. Warto wskazać, że środki na wypłatę dywidendy mogą pochodzić również z kapitału zapasowego lub rezerwowego.
- zaliczka musi być wypłacona na podstawie decyzji zarządu (a nie np. przez prokurenta czy innego wspólnika)
- wypłatę zaliczki na poczet dywidendy musi przewidywać umowa spółki.
- Spółka musi przewidywać osiągnięcie zysku[2]KSH. Komentarz. Zbigniew Jara, art. 194, wyd. 4, Warszawa 2022, który będzie mógł być podzielony między wspólników
- Spółka musi wykazać zysk w zatwierdzonym sprawozdaniu finansowym za poprzedni rok obrotowy
Co jednak, jeżeli spółka nie wypracowała spodziewanego zysku lub też umowa spółki nie przewidywała możliwości wypłaty zaliczki na poczet dywidendy?
Kiedy wspólnik musi zwrócić zaliczkę na dywidendę?
Na samym początku warto wskazać, że kwestia zwrotu nienależnie pobranej zaliczki na dywidendę przez wiele lat budziła wiele wątpliwości w doktrynie. Po nowelizacji KSH z 2019 roku, jednoznacznie rozstrzygnięto, że w przypadku gdy w danym roku obrotowym zaliczka na poczet przewidywanej dywidendy została wypłacona wspólnikom, a spółka odnotowała stratę albo osiągnęła zysk w wysokości mniejszej od wypłaconych zaliczek, wspólnicy są zobowiązani do zwrotu zaliczki.
Zgodnie z doktryną, zwrot zaliczki jest zatem ściśle związany z poniższymi aspektami:
- strata lub zysk spółki jest niższy niż wielkość zaliczek (wartość ta determinuje wysokość zwrotu),
- wynik netto za dany rok obrotowy spółki jest niższy od kwoty wypłaconych zaliczek,
- wypłata zaliczki powinna nastąpić w “danym roku obrotowym” (nie podlega zwrotowi zaliczka wypłacona po zakończeniu danego roku obrotowego)[3]Zwrot zaliczki dywidendowej w spółce z o.o. w trybie nowo wprowadzonego art. 195 § 11 KSH, Dr Robert Szyszko, MOP rok 2019 numer 18 str. 1001.
Jeżeli spółka odnotowała stratę, wspólnicy zobowiązani są do zwrotu całości zaliczki. Jeżeli natomiast spółka osiągnęła zysk w wysokości mniejszej od wypłaconych zaliczek, wspólnicy zobowiązani są do zwrotu części odpowiadającej wysokości przekraczającej zysk przypadający wspólnikowi za dany rok obrotowy.
Na tle wypłaty dywidendy może dochodzić do sporów między wspólnikami czy akcjonariuszami spółki. Przepisy przewidują kilka trybów pociągnięcia osób zaangażowanych w nienależnie wypłaconą dywidendę do odpowiedzialności finansowej względem spółki.
Sposoby dochodzenia zwrotu nienależnie wypłaconej zaliczki na poczet dywidendy
Tak jak opisywałem powyżej, przed nowelizacją z 2019 roku wiele wątpliwości budziła nie tylko kwestia zwrotu zaliczki na dywidendę, ale także tryb jej dochodzenia. W tym kontekście należy wyróżnić dwie sytuacje: zaliczkę wypłaconą niezgodnie z przepisami prawa lub umową spółki oraz zaliczkę jako świadczenie nienależne.
Zaliczka wypłacona niezgodnie z przepisami prawa lub umową
Zgodnie z art. 198 KSH, wspólnik, który wbrew przepisom prawa lub postanowieniom umowy spółki otrzymał wypłatę (odbiorca), obowiązany jest do jej zwrotu. Przykładowo, świadczeniem takim będzie wypłata zaliczki na dywidendę w sytuacji, gdy nie przewiduje tego umowa spółki.
Bardzo ważny w tym kontekście jest termin do dochodzenia należności. Uprawnienie to przedawnia się po upływie trzech lat. Początkiem terminu jest natomiast dzień wypłaty, nie dotyczy to jednak osób, które od początku wiedziały o bezprawności otrzymanej wypłaty.
Zaliczka na poczet dywidendy jako świadczenie nienależne
Komentatorzy wskazują, że pobranie zaliczki na poczet dywidendy w sytuacji, gdy później okaże się, że na koniec roku obrotowego spółka nie odnotowała zysku, nie jest świadczeniem “wbrew przepisom prawa albo umowie spółki”[4]M. Rodzynkiewicz [w:] Kodeks spółek handlowych. Komentarz, wyd. VII, WKP 2018, art. 198..
W takiej sytuacji konieczne jest zastosowanie względem wspólnika, który pobrał dywidendę nienależnie instytucji przewidzianych w przepisach prawa cywilnego – bezpodstawnego wzbogacenia (art. 405 KC) oraz świadczenia nienależnego (art. 410 KC).
Specyfika odpowiedzialności z KC jest jednak odmienna do tej przewidzianej w wyżej opisywanym art. 198 KSH. W szczególności może to dotyczyć przesłanek wyłączających zwrot świadczenia (np. jeżeli świadczenie czyni zadość zasadom współżycia społecznego, lub jeżeli korzyść bezpodstawnego wzbogacenia została “zużyta”.
Zgodnie z art. 198 KSH, obowiązani do zwrotu nienależnie pobranej zaliczki na dywidendę nie są jedynie wspólnicy, ale także członkowie organów spółki, którzy odpowiadają za wypłatę dywidendy, odpowiadają za jej zwrot solidarnie ze wspólnikami.
Wypłata zaliczki na dywidendę – podsumowanie
Spółka z o.o. zgodnie z ustawą o rachunkowości zobowiązana jest do prowadzenia ksiąg rachunkowych, czyli tzw. pełnej księgowości. W praktyce wręcz uniemożliwia to swobodne dysponowanie środkami spółki przez wspólników czy zarząd.
Zaliczka na poczet dywidendy może być jednym ze sposobów na wypłatę pieniędzy ze spółki. Warto jednak pamiętać o wszystkich uwarunkowaniach prawnych, aby uniknąć obowiązku zwrotu zaliczki na poczet dywidendy.
W ramach mojej praktyki mogę wesprzeć Ciebie w przypadku sporu – niezależnie, czy reprezentujesz spółkę, czy jesteś osobą, której zarzuca się nienależne pobranie zaliczki.
Przypisy