Rękojmia za wady ukryte rzeczy, czyli reklamacja sprzedaży w praktyce.
Umowa sprzedaży to jedna z najpopularniejszych umów zarówno w obrocie gospodarczym, jak i w obrocie konsumenckim. Nie zawsze jednak przedmiot sprzedaży okazuje się być zgodny z umową. Wady, które ujawniły się po przekazaniu rzeczy mogą nawet uniemożliwiać korzystanie z niej. W takiej sytuacji konieczne jest wystosowanie konkretnego roszczenia do sprzedawcy. Do czego uprawniony jest nabywca oraz kupujący w związku z wniesieniem reklamacji z tytułu rękojmi?
Co to jest rękojmia i co ma wspólnego z reklamacją?
Zgodnie z art. 556 i następnym Kodeksu cywilnego (dalej: KC), Sprzedawca jest odpowiedzialny względem kupującego, jeżeli rzecz sprzedana ma wadę, a wada ta istniała w momencie tzw. przejścia niebezpieczeństwa na kupującego. Rękojmia jest to zatem odpowiedzialność sprzedawcy za wady rzeczy sprzedanej. Momentem przejścia niebezpieczeństwa w przypadku umów sprzedaży zazwyczaj jest wydanie rzeczy nabywcy.
Warto wskazać, że przepisy dotyczące rękojmi znajdują się wprawdzie przepisach tytule KC dotyczącym sprzedaży, ale mają szerokie zastosowanie także w przypadku innych umów, np. o roboty budowlane, umowy o dzieło czy remont.
Reklamacja natomiast, zgodnie ze słownikową definicją, to nic innego jak zwrócenie się do dostawcy, producenta, wykonawcy usługi w sprawie ujawnionych wad towaru, niedokładności w dostawie, w rachunku, w wykonaniu usługi itp. z żądaniem naprawienia szkód[1]https://sjp.pwn.pl/sjp/reklamacja;2514694.html.
Rękojmia za wady rzeczy jest zatem reżimem odpowiedzialności sprzedawcy za nienależyte wykonanie zobowiązania, a przepisy dotyczące rękojmi stanowią podstawą prawną wystosowania roszczenia w ramach procedury reklamacji.
Jakie wady można jednak zgłosić w tym trybie i jakiego rodzaju roszczeń może dochodzić nabywca rzeczy?
Jakie wady podlegają roszczeniom z rękojmi?
Z tytułu rękojmi można dochodzić zarówno wad fizycznych, jak i wad prawnych.
Wady prawne to sytuacja, w której rzecz stanowi własność osoby trzeciej, jest obciążona prawem osoby trzeciej albo ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu. Wadą prawną może być także nieistnienie prawa (np. pomimo zapewnień sprzedawcy)(art. 5563 KC).
Co do zasady, pozostałe wady niemieszczące się w kategoriach opisanych w zdaniu poprzednim, to wady fizyczne. Wadami fizycznymi może być przykładowo (art. 5561 KC):
- brak właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
- brak właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
- brak przydatności do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
- wydanie kupującemu rzeczy w stanie niezupełnym.
Wadą fizyczną może być zatem brak wodoodporności w smartwatchu (o ile z jego opisu wynika, że powinien taką właściwość posiadać), awaria silnika pojazdu niezwiązana z działaniami czy zaniedbaniami kierowcy, a także pęknięcie butów, jeżeli nie miały na nie wpływu żadne ponadstandardowe działanie (jeżeli były prawidłowo użytkowane).
Warto jednak wskazać, że rękojmia jest ograniczona czasowo – minimalnie wynosi dwa lata i w tym okresie nabywca powinien stwierdzić wystąpienie wady. Teoretycznie w umowie sprzedaży można wydłużyć okres rękojmi. Warto wskazać, że od stwierdzenia wady, sprzedawca ma dodatkowo rok na dochodzenie swoich praw, bowiem termin przedawnienia roszczeń z tytułu rękojmi wynosi rok od dnia stwierdzenia wady.
Potrzebujesz pomocy w Twojej sprawie?
Zapoznaj się z ofertą obsługi prawnej przedsiębiorców.
W jakim czasie można skorzystać z rękojmi?
Warto wskazać, że rękojmia jest ograniczona czasowo – minimalnie wynosi dwa lata w odniesieniu do ruchomości, natomiast 5 lat w odniesieniu do nieruchomości. Jest to jednak termin do stwierdzenia wystąpienia wady.
Od stwierdzenia wady, sprzedawca ma dodatkowo rok na dochodzenie swoich praw, bowiem termin przedawnienia roszczeń z tytułu rękojmi wynosi rok od dnia stwierdzenia wady.
art. 568 Kodeksu cywilnego
§ 1. Sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat, a gdy chodzi o wady nieruchomości – przed upływem pięciu lat od dnia wydania rzeczy kupującemu.
§ 2. Roszczenie o usunięcie wady lub wymianę rzeczy sprzedanej na wolną od wad przedawnia się z upływem roku, licząc od dnia stwierdzenia wady. Jeżeli kupującym jest konsument, bieg terminu przedawnienia nie może zakończyć się przed upływem terminów określonych w § 1 zdanie pierwsze.
Jak oświadczenia i zapewnienia sprzedawcy wpływają na odpowiedzialność z rękojmi?
W celu ustalenia, czy rzecz obarczona jest wadą, należy w wielu przypadkach ustalić, czy miała właściwości czyniące ją przydatną do określonego celu. W wielu przypadkach sprzedawcy w nieuczciwej reklamie nadmiernie zachwalają produkt, przypisując mu cechy, których w rzeczywistości nie posiada.
Dobrą informacją dla kupujących – konsumentów jest natomiast to, że sprzedawca ponosi odpowiedzialność za swoje zapewnienia – nie tylko te indywidualnie ustalone z konsumentem podczas sprzedaży, ale także te publiczne, wykorzystywane np. w reklamie. Zgodnie z art. 5561 § 3 KC, na równi z zapewnieniem sprzedawcy traktuje się publiczne zapewnienia producenta (lub osoby podającej się za producenta) lub jego przedstawiciela, czy osoby, która wprowadza rzecz do obrotu.
Sprzedawcy powinni zatem dołożyć szczególnej staranności w swoich materiałach reklamowych czy opisach, a także szkoleń dla osób działających w ich imieniu. Umyślne bądź nieumyślne wprowadzenie konsumenta w błąd bowiem może znacznie rozszerzyć ich odpowiedzialność z tytułu rękojmi.
Rękojmia w umowach z konsumentami i przedsiębiorcami (B2B a B2C) – podobieństwa i różnice
Odpowiedzialność z tytułu rękojmi co do zasady obowiązuje zarówno w umowach zawieranych pomiędzy przedsiębiorcami (B2B), jak również w umowach zawieranych pomiędzy przedsiębiorcą a konsumentem (B2C), czy nawet w umowach zawieranych między konsumentami (C2C).
Warto także przypomnieć, że po nowelizacji Kodeksu cywilnego z 2023 roku, uprawnienia konsumenckie w zakresie rękojmi zyskali także niektórzy przedsiębiorcy prowadzący działalność jednoosobową. Dotyczy to zawierania umów przez przedsiębiorców, gdy z treści umowy wynika, że nie posiada ona dla tego przedsiębiorcy charakteru zawodowego, wynikającego w szczególności z przedmiotu wykonywanej działalności gospodarczej (art. 5564 KC). Weryfikacja w tym zakresie odbywa się na podstawie danych uwidocznionych w CEIDG, zwłaszcza klasyfikacji działalności wg PKD.
Zgodnie z uzasadnieniem do projektu ustawy, ma to służyć przeciwdziałaniu problemowi dysproporcji praw i obowiązków stron umowy w sytuacji, w której obie strony są przedsiębiorcami, jednak tylko dla jednej z nich umowa jest bezpośrednio związana z jej branżą czy też specjalizacją[2]Rządowy projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia obciążeń regulacyjnych, VIII kadencja, druk sejm. nr 3622,.
Kupujący i jego uprawnienia z rękojmi za wady rzeczy
Powyżej wyjaśniłem, kiedy możemy mówić o wadliwości rzeczy sprzedanej jakie domniemania prawne wiążą się z instytucją rękojmi. W dalszej kolejności warto przeanalizować, jakie uprawnienia przysługują kupującemu w związku z wadliwością rzeczy sprzedanej. Są to uprawnienia do:
- żądania obniżenia ceny, która jednak powinna pozostawać w takiej proporcji do ceny wynikającej z umowy, w jakiej wartość rzeczy z wadą pozostaje do wartości rzeczy bez wady. Istotą tego rozwiązania jest przywrócenie ekwiwalentności świadczeń stron umowy sprzedaży, a samo obniżenie ceny odbywa się poprzez jednostronne oświadczenie woli kupującego.[3]wyrok SA w Łodzi z 22.05.2014 r. I ACa 1588/13, LEX nr 1469359.
- żądania naprawy, która powinna odbyć się niezwłocznie i bez nadmiernych niedogodności dla kupującego.
- żądania wymiany przedmiotu umowy na rzecz nową, wolną od wad. Sprzedawca zarówno w przypadku naprawy, jak i wymiany może odmówić spełnieniu roszczenia kupującego, jeżeli wiązałoby się ono z nadmiernymi kosztami.
- odstąpienia od umowy, czyli najbardziej radykalne rozwiązanie, które skutkuje rozwiązaniem całego stosunku prawnego. W tym przypadku sprzedawca zobowiązany jest do zwrotu całej ceny zakupu, zachowując jednocześnie wadliwy przedmiot. Kupujący nie może jednak odstąpić od umowy, jeżeli wada jest nieistotna.
Istotą żądania obniżenia ceny w oparciu o art. 560 § 1 i 3 k.c. jest przywrócenie ekwiwalentności świadczeń stron umowy sprzedaży, a nie kompensacja ewentualnej szkody doznanej przez kupującego. W wyniku skorzystania przez kupującego z omawianego uprawnienia o charakterze prawo kształtującym przestaje obowiązywać dotychczasowe wynagrodzenie i należy ustalić je na nowo.
– wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z 22.05.2014 r., I ACa 1588/13,
Jak sprzedawca może się bronić przed rękojmią za wady?
Analizując powyższe regulacje, można dojść do wniosku, że sprzedawcy mają znacznie gorszą pozycję w przypadku postępowania reklamacyjnego od kupujących. Powyższe stwierdzenie nie do końca musi być prawdziwe, aczkolwiek sprzedawca powinien być aktywny na każdym etapie reklamacji.
Po pierwsze, zwłaszcza jeżeli kupującym jest konsument (lub osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą, co do której stosujemy przepisy o konsumencie), sprzedawca musi udzielić odpowiedzi w terminie 14 dni. W przeciwnym razie, zgodnie z art. 7a Ustawy o prawach konsumenta, reklamacja zostaje uznana zgodnie z żądaniem konsumenta.
Po drugie, nawet w przypadku otrzymania oświadczenia o odstąpieniu od umowy, Sprzedawca może umowę “utrzymać w mocy”, jeżeli niezwłocznie i bez nadmiernej dolegliwości dla kupującego wymieni rzecz na nową bądź usunie wady.
Po trzecie, sprzedawca może obalić tzw. domniemanie istnienia wady w momencie przejścia niebezpieczeństwa na kupującego. Może się to odbyć w szczególności poprzez sporządzenie opinii rzeczoznawcy, który orzeknie, że wada powstała z innych przyczyn (np. uszkodzenie mechaniczne czy korzystanie z rzeczy niezgodnie z zaleceniami, instrukcją użytkowania).
Po czwarte, kupujący nie może powoływać się na wadę rzeczy, jeżeli wiedział o jej istnieniu w momencie zawarcia umowy. Z tego powodu z perspektywy sprzedawcy warto dokładnie opisać stan rzeczy w umowie sprzedaży w formie stosownych oświadczeń i zapewnień, a jeżeli jest to dopuszczalne – nawet wyłączyć rękojmię.
Rękojmia za wady rzeczy – warto działać świadomie.
Odpowiedzialność z tytułu rękojmi w ostatnich latach była przedmiotem kilku istotnych nowelizacji, co do zasady korzystnych dla kupujących. Warto jednak pamiętać, że skorzystanie z rękojmi wymaga jednak spełnienia określonych wymogów formalnych – m.in. złożenia reklamacji, w niektórych sytuacjach także wykazania określonych okoliczności.
Ponadto, sprzedawcy w toku procesu reklamacyjnego również mogą realizować swoje prawa w ramach tzw. kontruprawnienia i np. uniemożliwić odstąpienie od umowy.
Zwłaszcza w kontekście umów o większej wartości, warto zasięgnąć profesjonalnej pomocy prawnej. Mogę Ciebie wspomóc zarówno w przypadku otrzymania roszczenia ze strony kupującego, bądź jeśli jesteś sprzedawcą, a przedmiot sprzedaży okazał się wadliwy.
Przypisy