Skarga na czynności w egzekucji administracyjnej, podatkowej.
Postępowanie egzekucyjne zazwyczaj wiąże się z wieloma negatywnymi konsekwencjami. Jedną z nich może być m.in. blokada rachunku bankowego, która w przypadku przedsiębiorców może nawet sparaliżować całą działalność. Na szczęście przepisy prawa przyznają pewną możliwość ochrony przed takim bezprawnym działaniem – jest nią skarga na czynności organu egzekucyjnego, zwana potocznie skargą na egzekucję administracyjną. Żeby ją wnieść, trzeba jednak pamiętać o określonych formalnościach, które opisuję w tym tekście.
Egzekucja administracyjna – podstawy prawne
Na samym początku warto wskazać, że postępowanie egzekucyjne w stosunku do należności publicznoprawnych (np. składek ZUS i zobowiązań podatkowych) regulowane jest przepisami ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. W praktyce ten tryb postępowania jest znacznie szybszy, bowiem z podjęciem pierwszych czynności organ administracji nie musi czekać na orzeczenie sądu (np. cywilnego), ale może prowadzić egzekucję na podstawie wydanej przez siebie decyzji administracyjnej. Nie zawsze jednak postępowanie prowadzone jest zgodnie z prawem, a ustawodawca na szczęście przyznaje zobowiązanemu instrumenty ochrony, które opisuję w tym tekście.
W kontekście wyżej wspomnianej ustawy warto także wspomnieć o tym, że była ona co najmniej kilkakrotnie znacząco nowelizowana – po raz ostatni w 2020 roku. W związku z tym, niektóre powszechnie dostępne informacje w Internecie mogą być błędne, z uwagi na nieaktualny stan prawny. W tym kontekście zwracam Twoją szczególną uwagę m.in. na skrócenie terminu, w którym może być wniesiona skarga na egzekucję administracyjną, które miało miejsce 30 lipca 2020 roku.
Podstawę prowadzenia egzekucji (czyli w szczególności decyzję administracyjną) można oczywiście zaskarżyć. Zaskarżenie decyzji może się odbyć w dwóch trybach – na etapie postępowania administracyjnego przed organem, a po wyczerpaniu postępowania administracyjnego – przed sądem administracyjnym w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Skarga na egzekucję administracyjną nie jest jednak właściwym instrumentem do zaskarżenia decyzji, szerzej tę kwestię opisuję poniżej.
Jeżeli natomiast Twoje wątpliwości budzi także kwestia skargi do WSA, zachęcam do lektury innego tekstu: Skarga administracyjna do sądu (WSA) na decyzję, ale czy tylko?
Podstawy skargi na czynności organu egzekucyjnego
Do głównych przesłanek skargi zaliczamy po pierwsze, wykonanie czynności egzekucyjnej w sposób niezgodny z prawem, oraz po drugie, użycie środka egzekucyjnego, który obciąża dłużnika w nadmierny sposób (art. 54 § 1 EgzAdmU).
W pierwszym przypadku, możliwość kwestionowania czynności egzekucyjnej ogranicza się do sytuacji, gdzie doszło do naruszenia przepisów prawa mających rangę ustawy. Jest to jednak o tyle problematyczne, że wiele czynności egzekucyjnych opiera się przede wszystkim na rozporządzeniach.
Z kolei w kontekście zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego, problemem jest naruszenie zasady stosowania środków egzekucyjnych w sposób możliwie najmniej obciążający dla dłużnika, co oznacza, że organ powinien wybrać takie środki, które będą najmniej uciążliwe, ale jednocześnie skutecznie doprowadzą do wykonania obowiązku (art. 7 § 2 EgzAdmU).
Skarga na czynności w egzekucji administracyjnej krok po kroku
Skarga na czynności organu w egzekucji administracyjnej jest formalnym pismem w toku postępowania. Z tego względu, aby była skuteczna konieczne jest dopełnienie określonych formalności. Można do nich zaliczyć wniesienie jej do uprawnionego organu, przez uprawniony podmiot, w określonym terminie a także po spełnieniu wymogów formalnych. Każdą z tych kwestii opisuję szczegółowo poniżej.
Warto w tym miejscu podkreślić, że skarga na czynności organu egzekucyjnego nie jest tożsama z zarzutami w egzekucji administracyjnej, które opisuje w tekście: Zarzuty w postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Każdy środek zaskarżenia w ramach postępowania egzekucyjnego w administracji ma na celu adresowanie różnych uchybień, co zapobiega niedopuszczalnemu powtórnemu rozpoznawaniu tych samych zarzutów.
Kiedy możliwa jest skarga na egzekucję administracyjną i komu przysługuje?
Niewątpliwie, aby skarga była skuteczna musi zostać wniesiona przez podmiot uprawniony oraz we właściwym terminie.
Podmiotem uprawnionym do wniesienia skargi jest zobowiązany, czyli podmiot wobec którego toczy się egzekucja (np. dłużnik). Przepisy ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji nie przyznają tego uprawnienia żadnemu innemu podmiotowi [1]P. M. Przybysz [w:] Postępowanie egzekucyjne w administracji. Komentarz, LEX/el. 2023, art. 54.. Oczywiście nie ogranicza to w żaden sposób wniesieniu skargi przez pełnomocnika, w tym radcę prawnego czy adwokata, który będzie działał w imieniu zobowiązanego.
Od lipca 2020 roku, termin na wniesienie skargi wynosi już nie 14, ale 7 dni od dnia doręczenia odpisu dokumentu stanowiącego podstawę dokonania zaskarżonej czynności egzekucyjnej.
Do kogo wnosi się skargę na czynności w egzekucji i co powinna zawierać?
Tak jak wspomniałem powyżej, skuteczne wniesienie skargi wymaga spełnienia szeregu wymogów formalnych. Drugim istotnym wymogiem jest wniesienie skargę do właściwego organu. Organem właściwym w trybie administracyjnym jest organ, który dokonał zaskarżonej czynności. Tym samym jeżeli decyzję wydał np. Naczelnik I Urzędu Skarbowego w Poznaniu, to również Naczelnik I Urzędu Skarbowego w Poznaniu będzie organem, do którego należy wnieść skargę.
Podstawą skargi może być nie tylko dokonanie czynności egzekucyjnej z naruszeniem prawa, ale także zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego. Przykładowo zatem organ administracji nie powinien prowadzić egzekucji z nieruchomości za zaległość podatkową wynoszącą kilkaset złotych.
Jeżeli chodzi o zawartość skargi na czynność egzekucyjną, to powinna ona określać zaskarżoną czynność egzekucyjną, zakres żądania i uzasadnienie. Ponadto nie można zapominać o ogólnych wymogach formalnych przewidzianych dla każdego pisma procesowego, czyli m.in. na wskazaniu organu, odpowiedniej formie pisemnej czy podpisie.
Jakie czynności egzekucyjne podlegają zaskarżeniu?
Skarga dotyczy czynności egzekucyjnych, które są rozumiane jako wszelkie działania podejmowane przez organ egzekucyjny w celu zastosowania lub wykonania środka egzekucyjnego. Z tego wynika, że skarga dotyczy głównie czynności mających charakter wykonawczy, takie jak np. obowiązek dostarczenia zajętego pojazdu pod wskazany adres. Nie obejmuje ona zatem możliwości kwestionowania zasadności egzekucji lub podstaw prawnych jej dokonania.
Można zatem zauważyć, że skarga na egzekucję administracyjną ogranicza się do kwestii formalnych, a nie merytorycznych.
Ponadto, skarga na czynności egzekucyjne charakteryzuje się tym, że nie może być stosowana w sytuacjach, gdzie istnieją inne dostępne środki odwoławcze, takie jak zażalenie czy chociażby wspomniane powyżej zarzuty.
Jakie skutki ma wniesienie skargi na czynności egzekucyjne?
Jeżeli skarga na czynności egzekucyjne w administracji spełnia wszystkie wymogi formalne, organ egzekucyjny musi ją merytorycznie rozpoznać. W tym celu wydaje postanowienie, w którym oddala skargę na czynność egzekucyjną, bądź też uwzględnia skargę w całości lub w części.
Warto jednak podkreślić, że wniesienie skargi na czynność egzekucyjną nie wstrzymuje dalszej realizacji środka egzekucyjnego, w ramach którego dokonano zaskarżonej czynności egzekucyjnej. Jedynie w uzasadnionych przypadkach organ egzekucyjny może wstrzymać dalszą realizację tego środka egzekucyjnego do dnia, w którym postanowienie w sprawie skargi na czynność egzekucyjną stanie się ostateczne.
Tym samym zbyt długie rozpoznawanie skargi nie leży w interesie zobowiązanego podmiotu. Może się bowiem okazać, że w wyżej wspomnianym przypadku niesłusznej egzekucji z nieruchomości, w księdze wieczystej będzie przez parę miesięcy widniała hipoteka przymusowa, która może odstraszyć potencjalnych nabywców czy instytucje finansowe.
Co jeżeli sprawa trwa zbyt długo? Skarga na przewlekłość postępowania.
Tak jak wspomniałem powyżej, skarga na egzekucję administracyjną co do zasady nie wstrzymuje biegu postępowania egzekucyjnego i nie działa na korzyść podmiotu, wobec którego prowadzona jest egzekucja. W takim przypadku można wnieść dodatkowo skargę na przewlekłość postępowania.
Kiedy postępowanie administracyjne jest przewlekłe? Zgodnie z orzecznictwem, przewlekłość postępowania polega na prowadzeniu postępowania w sposób nieefektywny, poprzez wykonywanie czynności w dużym odstępie czasu bądź wykonywaniu czynności pozornych, powodujących że formalnie organ nie jest bezczynny [2]wyrok NSA z 13.08.2013 r., sygn. II OSK 549/13, https://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/E547CC06DB.
Jeżeli po lekturze powyższego fragmentu nie masz pewności, czy postępowanie w Twojej sprawie jest przewlekłe, zachęcam do lektury tekstu: Ponaglenie, skarga administracyjna na bezczynność organu i przewlekłość postępowania.
Wyrok NSA z 13.08.2013 r., II OSK 549/13
„Pojęcie „przewlekłość postępowania” obejmować będzie zatem opieszałe, niesprawne i nieskuteczne działanie organu, w sytuacji, gdy sprawa mogła być załatwiona w terminie krótszym, jak również nieuzasadnione przedłużanie terminu załatwienia sprawy.„
Jak organ egzekucyjny rozstrzyga o skardze i jak się odwołać?
Rozstrzygnięcie organu egzekucyjnego dotyczące skargi na czynność egzekucyjną następuje przez wydanie postanowienia, które jest efektem szczegółowego postępowania wyjaśniającego. W ramach tego postępowania organ egzekucyjny stosuje przepisy Kodeksu Postępowania Administracyjnego (KPA) dotyczące postępowania dowodowego, co obejmuje zebranie i ocenę dostępnych dowodów oraz zastosowanie odpowiednich środków dowodowych.
Jeśli w wyniku postępowania organ egzekucyjny stwierdzi naruszenie prawa lub zastosowanie nadmiernie uciążliwego środka egzekucyjnego, może podjąć decyzję o uwzględnieniu skargi w całości lub częściowo, co skutkuje uchyleniem zaskarżonej czynności egzekucyjnej lub usunięciem stwierdzonych wad. Natomiast, gdy nie zostaną potwierdzone żadne z naruszeń wskazanych w skardze, organ egzekucyjny oddali skargę.
W przypadku zastrzeżeń co do postanowienia organu egzekucyjnego, zobowiązany ma prawo wniesienia zażalenia. Obowiązujące przepisy umożliwiają złożenie zażalenia zarówno na decyzję o uwzględnieniu, jak i o oddaleniu skargi. Zażalenie powinno zostać złożone w terminie 7 dni od doręczenia bądź ogłoszenia postanowienia i kierowane do wyższego organu wyższego stopnia nadzorczego (art. 54 § 4 w zw. z art. 17 § EgzAdmU)
Następnie, ostateczne postanowienie wydane po rozpatrzeniu zażalenia może być przedmiotem skargi do sądu administracyjnego, co stanowi kolejny etap ochrony prawnej zobowiązanego w procesie egzekucyjnym. Ta ścieżka odwoławcza zapewnia zobowiązanym kompleksowe ramy prawne do obrony ich interesów i zaskarżenia czynności egzekucyjnych, które uznają za niezgodne z prawem lub nadmiernie uciążliwe.
Skarga na egzekucję administracyjną – czy warto ją wnieść?
Praktyka pokazuje, że większość egzekucji administracyjnych jest wszczynana i prowadzona z zachowaniem przepisów ustawy o egzekucji w administracji oraz innych aktów prawnych. W niektórych przypadkach zdarza się jednak, że organ narusza przepisy i prowadzi postępowanie niezgodnie z prawem, lub w sposób przewlekły. W takiej sytuacji skarga na egzekucję administracyjną jest zdecydowanie warta rozważenia.
Każdorazowo konieczne jest jednak poprzedzenie takiego działania staranną analizą prawną. Skarga na egzekucję w administracji to środek zaskarżenia, który aby był skuteczny, musi być kompletny z formalnego punktu widzenia. W obu tych aspektach warto skorzystać z profesjonalnego wsparcia prawnego. Mogę Cię wspomóc zarówno na etapie analizy, jak również w kompleksowym przeprowadzaniu przez proces skargi na egzekucję w administracji.
Przypisy