Ponaglenie, skarga administracyjna na bezczynność organu i przewlekłość postępowania.
Mówi się niekiedy, że gdyby strony wiedziały jak długo będzie trwał proces, to rzuciłyby po prostu monetą. W przypadku przeciągającej sprawy administracyjnej dobrym rozwiązaniem jest ponaglenie i skarga administracyjna na bezczynność organu i przewlekłość postępowania. Jak skutecznie skłonić organ do szybkiego działania? Wyjaśniam to w tym artykule.
Ile czasu na sprawę administracyjną?
Możesz być zaskoczony, ale w Kodeksie Postepowania Administracyjnego (KPA) jest przewidziana zasada szybkości postępowania (art. 12 KPA). Nie jest to jednak wyłącznie pusty postulat. Prawo określa jasno termin załatwienia sprawy nieskomplikowanej – wynosi on maksymalnie miesiąc. Niemniej jednak wszystkie sprawy organ powinien załatwiać bez zbędnej zwłoki, a jedynie na sprawy szczególnie skomplikowane ma dwa miesiące (art. 35 KPA).
Przekroczenie terminu załatwienia sprawy
Jeśli organ przekracza termin załatwienia sprawy to powinien powiadomić o tym strony. Co więcej, wymagane jest uzasadnienie, dlaczego organ przekroczył termin załatwienia sprawy. Mogą to być okoliczności niezależne od organu administracji, jak i te wynikające z jego winy. W każdej sytuacji powinny być one jednak wskazane konkretnie, aby można było zbadać ich wpływ na zwłokę w przypadku wniesienia ponaglenia.
W przypadku przekroczenia terminu organ wskazuje także nowy termin załatwienia sprawy, przy czym powinien być on możliwie najkrótszy, aby postepowanie zostało szybko zamknięte. Nowy termin ten powinien być konkretny, a zatem określony w dniach, tygodniach i miesiącach (art. 57 KPA).
Przewlekłość postępowania a bezczynność organu administracyjnego
W powszechnym rozumieniu przewlekłość postępowania i bezczynność organu to podobne pojęcia. Efekt obu tych zdarzeń jest taki sam – sprawa nie jest załatwiona. W postępowaniu administracyjnym są to jednak pojęcia odrębne.
Co to jest bezczynność organu administracji publicznej?
Organ wykazujący bezczynność w prowadzeniu postępowania to taki, który nie podejmuje jakichkolwiek działań w celu załatwienia sprawy. Przyjęło się także że bezczynność obejmuje także sytuację, kiedy organ podjął pewne czynności w sprawie, ale mimo to nie zakończył postępowania wydaniem decyzji[1]R. Hauser, M. Wierzbowski (red), Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz. Wyd. 7, Warszawa 2021, art. 37, Nb 1.
Czym jest przewlekłość postępowania administracyjnego
Przewlekłość postępowania administracyjnego występuje wówczas, gdy organ, choć podejmuje pewne działania, to jednak nie załatwia sprawy w terminie, albowiem te działania są nieskuteczne bądź nawet pozorne. Zatem w postępowaniu prowadzonym przewlekle występuje aktywność organu, która jednak nie osiąga skutków w postaci załatwienia sprawy. Postępowanie przewlekłe to zatem takie, które jest prowadzone dłużej niż jest to niezbędne do załatwienia sprawy (art. 37 § 1 pkt 2 KPA).
Podsumowują, stan „bezczynności organu” od „przewlekłego prowadzania postępowania” odróżnia to, że o ile w pierwszej sytuacji organ nie podejmuje czynności zmierzających do zakończenia sprawy i przekracza termin jej załatwienia, to w drugim przypadku organ wprawdzie podejmuje pewne czynności, lecz są one nieskuteczne i nie prowadzą do załatwienia sprawy.
Najpierw ponaglenie organu administracji
Pierwszym działaniem, jakie powinieneś podjąć w przypadku nieterminowego załatwienia sprawy, jest wniesienie ponaglenia. Jest to także warunek późniejszego wniesienia skargi administracyjnej do WSA na bezczynność organu lub przewlekłość postępowania.
Ponaglenie jest środkiem procesowym, które powoduje wszczęcie tzw. postępowania wpadkowego. W jego wyniku następuje sprawdzenie, czy organ faktycznie dopuszcza się bezczynności lub przewlekłości.
Jak wnieść ponaglenie o załatwienie sprawy?
W tym celu ponaglenie należy wnieść do organu wyższego stopnia w stosunku do organu prowadzącego postępowanie. Gdy jednak takiego organu wyższego stopnia nie ma (jak np. w przypadku SKO czy ministrów), to ponaglenie składamy do tego właśnie organu. Ponaglenie wnosi się za pośrednictwem organu prowadzącego postępowanie. Ponaglenie nie podlega opłacie.
Odpowiedź organu na ponaglenie – w jakim terminie?
Wniesienie ponaglenia powoduje sytuację, w której organ musi przekazać je dalej i wytłumaczyć się ze swojego postępowania. Ponaglenie musi zawierać uzasadnienie, w konsekwencji czego organ zobowiązany jest do ustosunkowania się do zarzutu bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania.
W dalszej kolejności organ przekazuję organowi wyższego rzędu ponaglenie wraz ze swoim stanowiskiem bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciągu 7 dni od dnia wniesienia ponaglenia (art. 37 § 5 KPA). W terminie dalszych 7 dni od otrzymania tego środka następuje rozpatrzenie ponaglenia przez organ wyższego stopnia.
Rozstrzygnięcie ponaglenia
Po rozpoznaniu sprawy organ wyższego stopnia wydaje postanowienia, w którym rozstrzyga, czy organ dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania. Jeśli odpowiedź jest pozytywna, to w postanowieniu znajdą się dwa dodatkowe elementy:
- zobowiązanie organu rozpatrującego sprawę do jej załatwienia sprawy i wyznaczenie terminu do jej załatwienia, jeżeli postępowanie jest niezakończone,
- zarządzenie wyjaśnienia przyczyn i ustalenia osób winnych bezczynności lub przewlekłości, a w razie potrzeby także podjęcie środków zapobiegających bezczynności lub przewlekłości w przyszłości.
Bezczynność i przewlekłość z rażącym naruszeniem prawa
W wyniku ponaglenia organ może dojść do wniosku, że przewlekłe prowadzenie postępowania nastąpiło z rażącym naruszeniem prawa. Kwestia ta wymaga każdorazowo oceny w konkretnej sprawie.
Nie ma ustawowej definicji tego pojęcia. Kwalifikacja naruszenia prawa jako rażącego opiera się na analizie całokształtu okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu pewnych wskazań ustawowych, zasad doświadczenia życiowego i zawodowego[2]por. np. wyrok NSA z 28 marca 2018 r., I OSK 2424/16, CBOSA, cyt. za wyrokiem WSA w Łodzi z dn. 9 czerwca 2022 r., II SAB/ŁD 42/22.
Przede wszystkim należy brać pod uwagę, jak długo trwała przewlekłość postępowania i jaki miała wpływ na sytuację skarżącego. Jeśli przewlekłe prowadzenie postępowania jest oczywiste, czy też doprowadziło do szkody, to słusznym jest domaganie się stwierdzenia rażącego naruszenia prawa.
Stwierdzenie rażącego naruszenia prawa może bowiem służyć jako prejudykat w dochodzeniu odszkodowania od organów administracji publicznej. Na tej podstawie możesz dochodzić odszkodowania. Podstawą odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przy wykonywaniu władzy publicznej jest w takim wypadku art. 4171 § 1 Kodeksu cywilnego.
Skarga do WSA na bezczynność organu i przewlekłość postępowania
Jeśli samo ponaglenie okaże się nieskuteczne bądź też zależy Tobie na uzyskaniu sumy pieniężnej, dalszym postępowaniem w przypadku bezczynności organu lub przewlekłości postępowania jest wniesienie skargi administracyjnej do sądu administracyjnego. W ten sposób poddajesz rozstrzygnięcie organu kontroli sądu, a jednocześnie masz szanse na uzyskanie rekompensaty.
Jak złożyć skargę na bezczynność i przewlekłość postępowania?
W pierwszej kolejności konieczne jest wyczerpanie przysługujących stronie środków zaskarżenia przed organem. Środkiem takim jest ponaglenie w przypadku bezczynności organu lub przewlekłości postępowania (art. 52 PPSA).
Istotne jest, że do wyczerpania środka zaskarżenia w przypadku ponaglenia dochodzi już w momencie wniesienia ponaglenia. Skuteczne wniesienie ponaglenia następuje zaś już w chwili nadania ponaglenia w placówce pocztowej.
Zatem skargę do WSA na bezczynność organu i przewlekłość postępowania możesz wnieść w każdym czasie po wniesieniu ponaglenia do organu (art. 53 § 2b PPSA).
Skarga podlega opłacie stałej w wysokości 100 zł.
Postępowanie ze skargi na bezczynność i przewlekłość
Sprawa ze skargi administracyjnej na bezczynność lub przewlekłość postępowania może być rozpoznana w postępowaniu uproszczonym (art. 119 pkt 4 PPSA). Nie wyznacza się wtedy rozprawy, a przez to sprawa załatwiana jest szybciej.
Jeśli sąd dopatrzy się bezczynności lub przewlekłości postępowania, wydaje orzeczenie, w którym:
- zobowiązuje organ do wydania w określonym terminie aktu, interpretacji albo do dokonania czynności;
- zobowiązuje organ do stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa;
- stwierdza, że organ dopuścił się bezczynności lub przewlekłego prowadzenia postępowania.
Jednocześnie sąd rozstrzyga, czy bezczynność organu czy przewlekłe prowadzenie postępowania miało miejsce z rażącym naruszeniem prawa (art. 149 § 1 i 1a PPSA).
Grzywna i suma pieniężna od organu
Prawdziwych barw skarga administracyjna nabiera w kwestii możliwości nałożenia grzywny i uzyskania sumy pieniężnej od organu.
Grzywna i zasądzenie określonej sumy pieniężnej mogą być zarówno orzekane przez sąd jednocześnie, jak i każda z nich może być zasądzona oddzielnie. Jedynym warunkiem do ich zastosowania jest uwzględnienie skargi na bezczynność organu czy przewlekłe prowadzenie postępowania, przy czym sąd z urzędu rozpatruje oba te zagadnienia.
Wymierzenie grzywny organowi
Nałożenie grzywny na organ służy ukaraniu organu, który dopuścił się naruszenia prawa w zakresie terminów załatwienia sprawy. Ma za zdanie dyscyplinować organ i zapobiegać naruszeniem w przyszłości. Wysokość grzywny wynosi maksymalnie dziesięciokrotność przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim, ogłaszanego przez Prezesa GUS.
Przyznanie sumy pieniężnej od organu
Sąd może przyznać skarżącemu sumę pieniężną w stosownej wysokości, która rekompensuje, przynajmniej w pewnej mierze, uszczerbek (krzywdy, straty itd.), jakiego doznał skarżący na skutek bezczynności lub przewlekłego działania organu administracji[3]wyrok NSA z 7 września 2021 r., III OSK 1029/21.
Wysokość zasądzonej sumy pieniężnej wynosi maksymalnie pięciokrotność przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim, ogłaszanego przez Prezesa GUS.
Musisz wiedzieć, że gdy bezczynność organu lub przewlekłość postępowania ma miejsce z rażącym naruszeniem prawa, powinieneś zawsze wnosić o przyznanie sumy pieniężnej. W takiej sytuacji stosowanie tego środka przez sąd jest wskazane i powinno być regułą, a odstąpienie od jego zastosowania powinno być usprawiedliwione[4]wyrok NSA z 11 lipca 2019 r., I OSK 360/18.
Czy ponaglanie organu ma sens?
Patrząc na długość postępowań i dostępne narzędzia procesowe, odpowiedź na to pytanie jest jednoznacznie pozytywna. Aktywna strona postępowania może dzięki ponagleniu i skardze administracyjnej uzyskać przede wszystkim szybsze załatwienie sprawy, a nawet pieniądze.
Perspektywa tłumaczenia się ze zwłoki, a także ryzyko grzywny i konieczności zapłacenia kary sprawiają, że organy traktują ponaglenia i skargi administracyjne poważnie. Pozostaje zatem tylko je stosować.
Jeśli potrzebujesz w pomocy we wniesieniu skargi bądź ponaglenia to jestem do Twojej dyspozycji. Jeśli w trakcie lektury nasunęły Ci się pytania, proszę napisz je w komentarzu.
Przypisy