Skarga powszechna – skuteczny sposób na administrację?
Działania organów władzy publicznej lub innych ważnych instytucji, bywają często niekorzystne lub wręcz krzywdzące z punktu widzenia obywateli. Na szczęście przepisy prawne pozostawiają furtkę, umożliwiającą składanie nań skarg i zażaleń. Jest to ważny element demokratycznego procesu, który zapewnia obywatelom czynny udział w poprawie funkcjonowania państwa. Jak powinna być skonstruowana skarga powszechna? Jaki jest termin wniesienia skargi? Na te i wiele innych pytań, odpowiedź znajdziesz poniżej.
Co to jest skarga powszechna?
Najprościej rzecz ujmując, skargę powszechną to niesformalizowany środek ochrony praw , który może zostać wykorzystany przez osoby niezadowolone z prowadzenia ich sprawy przez dany urząd, czy takie wobec których doszło do zaniechań ze strony organów publicznych. Kodeks postępowania administracyjnego jasno określa, w jakich sytuacjach ma miejsce wszczęcie postępowania i co dokładnie może być przedmiotem skargi.
Co do zasady, skargi powszechne mogą dotyczyć dowolnych kwestii, które zdaniem obywateli prowadzą do naruszenia praw, interesów obywateli, w tym nadużycia władzy wybranych organów, czy zaniedbania w dostarczaniu ważnych usług publicznych. Jest to także środek dedykowany wyrażaniu ogólnego niezadowolenia przez obywateli w sprawach, które może jeszcze nie stanowią podstaw do wytoczenia powództwa czy skargi do sądu administracyjnego, ale jednocześnie wymagają kontroli administracji publicznej.
Następstwem złożenia skargi powinno być dochodzenie, a w efekcie podjęcie działań prawnych przez właściwe organy, które doprowadzą do skorygowania ujawnionych nieprawidłowości.
Kto może wnieść skargę powszechną w trybie art. 227 KPA?
Wedle jurysdykcji polskiego systemu prawnego, do wniesienia skargi powszechnej, uprawnione są różne podmioty, których działania lub zaniechania administracji publicznej dotyczą. W zasadzie tak jak zakres skargi jest bardzo szeroki, tak samo szerokie jest grono podmiotów, które mogą skargę wnieść. Nie jest tu konieczne, jak w przypadku skargi administracyjnej do WSA, wykazywanie interesu prawnego.
Wystarczy zwrócić uwagę, że skarga powszechna stanowi emanacje prawa do składania petycji i wniosków, określonego w przepisie art. 63 Konstytucji RP.
art. 63 Konstytucji RP
Każdy ma prawo składać petycje, wnioski i skargi w interesie publicznym, własnym lub innej osoby za jej zgodą do organów władzy publicznej oraz do organizacji i instytucji społecznych w związku z wykonywanymi przez nie zadaniami zleconymi z zakresu administracji publicznej. Tryb rozpatrywania petycji, wniosków i skarg określa ustawa.
Jakie są wymogi formalne skargi powszechnej?
Skarga powszechna jest odformalizowanym środkiem prawnym skierowanym do organu administracji publicznej. Niemniej jednak jej forma powinna spełniać kilka istotnych kryteriów, jeśli ma spełniać swoją rolę. Warto w tej kwestii sugerować się wymaganiami dotyczącymi pism procesowych.
Co do zasady, skarga powszechna, powinna zawierać następujące elementy:
- oznaczenie pisma, które jasno informuje o rodzaju pisma i wskazuje na dalsza jego treść, na przykład ”skarga powszechna” lub ”zażalenie na działanie… (kogo)”;
- dane adresata – należy określić do jakiego organu kierujemy skargę;
- treść skargi – należy wskazać, czego dotyczy skarga, a także jakiego działania oczekuje się od organu, na przykład ”prośba o zbadanie sprawy”, ”prośba o interwencję”, czy ”żądanie ukarania urzędnika”;
- argumentację – opisanie wszystkich okoliczności sprawy, które popierają skargę, a także wyjaśnienie, dlaczego i w jakim zakresie doszło do naruszenia prawa;
- dane osobowe i własnoręczny podpis
Niedopełnienie kwestii formalnych może wiązać się z otrzymaniem prośby o uzupełnienie, a w niektórych przypadkach spotka się z pozostawieniem skargi bez rozpoznania, jeśli z jej treści nie będzie chociażby jasno wynikało, czego skarga dotyczy albo od kogo pochodzi.
Potrzebujesz pomocy w Twojej sprawie?
Zapoznaj się z ofertą prowadzenia spraw administracyjnych.
Podstawy skargi – co można zaskarżyć skargą powszechną?
Skarga powszechna, to narzędzie które umożliwia obywatelom składanie swoim zażaleń i postulatów, dotyczących funkcjonowania w różnych dziedzinach życia. Nie ma właściwie żadnych ograniczeń, co do spraw jakie można poddać rozpatrzeniu. Skarga ta ma za przedmiot wszelkie działanie, bezczynność lub zaniechanie każdego organu państwowego, organu jednostki samorządu terytorialnego, organu organizacji społecznej (art. 221 § 1 i 2) lub też ich pracowników, jest to bowiem „nieograniczony środek kontroli wszelkiej działalności (w tym zaniechań) aparatu państwowego”[1]J. Lang, Współdziałanie administracji, s. 79 [w:] B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz. Wyd. 18, Warszawa 2022.
Jedną z najczęstszych podstaw skargi powszechnej jest nienależyte wykonywanie zadań przez organy albo przez ich pracowników[2]post. NSA we Wrocławiu z 11.2.2002 r., II SA/Wr 3121/01, Legalis; wyr. WSA w Warszawie z 17.1.2008 r., III SA/Wa 1711/07, Legalis [w:] R. Hauser, M. Wierzbowski (red), Kodeks postępowania … Czytaj dalej. Inną podstawą może być nienależyte wykonywanie zadań przez organ wykonawczy gminy, naruszające interesy mieszkańca gminy w sprawie nie indywidualnej, do której zastosowania nie ma art. 101 ust. 1 SamGminU (skarga na uchwałę lub zarządzenie organu gminy)[3]wyr. NSA w Warszawie z 28.2.2002 r., II SA 2481/01, Lex Nr 81766 [w:] tamże.
Do jakiego organu administracji wnieść skargę?
Aby złożenie skargi było skuteczne i spotkało się z jak najszybszym uzyskaniem odpowiedzi, należy uzyskać informację co do prawidłowego jej złożenia. Kluczową rolę odgrywa tutaj zaadresowanie dokumentu we właściwe miejsce.
Ważnym rozróżnieniem, jakiego należy się trzymać są obowiązki należące do administracji rządowej i samorządowej, a także obowiązki zlecone przez administrację rządową. Poniższe zestawienie może okazać się pomocne w ustaleniu prawidłowego adresata skargi (szczegółowo tę kwestie reguluje art. 229 KPA):
- skarga na działania rady gminy, powiatu lub sejmiku – wojewoda;
- skarga na działania rady gminy, powiatu lub sejmiku (kwestie finansowe) – Regionalna Izba Obrachunkowa;
- skarga na działania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego oraz kierowników powiatowych służb, inspekcji, straży oraz innych jednostek organizacyjnych w sprawach zleconych z zakresu administracji rządowej – wojewoda lub organ wyższego stopnia;
- skarga na działania wójta, (burmistrza, prezydenta miasta), kierownika gminnych jednostek organizacyjnych – rada gminy
- skarga na zarząd powiatu oraz, starostę, a także kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży – rada powiatu;
- skarga na zarząd i marszałka województwa – sejmik województwa;
- skarga na wojewodę w sprawie prowadzonych postępowań administracyjnych – właściwy minister, a w innych sprawach Prezes Rady Ministrów;
- konsula – minister właściwy do spraw zagranicznych
- organu centralnego i jego kierownika – organ, któremu podlega.
Rozpatrzenie skargi powszechnej
Rozpatrzenie skargi powszechnej to proces, w którym dana właściwy organ, do którego wniesiono skargę, analizuje sprawę i podejmuje działania w celu jej załatwienia.
Termin załatwienia skargi
Podobnie jak w przypadku innych spraw administracyjnych, załatwienie skargi z art. 227 KPA powinno nastąpić bez zbędnej zwłoki, nie później niż w ciagu miesiąca. Krótszy termin na zawiadomienie o sposobie załatwienia skargi przewidziano natomiast dla dla skarg wnoszonych albo przekazanych do załatwienia przez posłów na Sejm, senatorów i radnych – wynosi on 14 dni, chyba że załatwienie wymaga zebrania dowodów, informacji lub wyjaśnień.
Warto pamiętać, że organ każdorazowo powinien informować o niezałatwieniu sprawy w terminie. Jednocześnie przysługuje prawo do wniesienia ponaglenia do załatwienia sprawy, przy czym nie zawsze zapewnia to efektywną ochronę, gdyż w postępowaniu ze skargi powszechnej nie będzie organu wyższego stopnia nad organem załatwiającym skargę, do którego należałoby wnieść ponaglenie (art. 37 § 3 pkt 1), ponaglenie bowiem wnosi się do tego organu [4]B. Adamiak, J. Borkowski, Kodeks postępowania administracyjnego. Komentarz. Wyd. 18, Warszawa 2022, art. 237, Nb 5, Legalis.
Sposób załatwienia skargi
Po otrzymaniu skargi organ zobowiązany jest do zawiadomienia skarżącego o sposobie jej załatwienia skargi (art. 237 § 3 KPA). Załatwienie skargi może przyjąć różne rozstrzygnięcia, m. in.:
- uwzględnienie skargi
- oddalenie skargi
- odrzucenie skargi
- zwrot skargi skarżącemu
- pozostawienie bez rozpoznania
Przesłanki do wydania konkretnych rozstrzygnięć są zagadnieniem procesowym. W tym miejscu wystarczy wskazać, że zwrot, odrzucenie, oddalenie czy też pozostawienie skargi bez rozpoznania oznaczają załatwienie sprawy w sposób negatywny, a uwzględnienie skargi oznacza pozytywne załatwienie sprawy.
Co bardzo ważne, zawiadomienie o sposobie załatwienia skargi, nie jest działaniem organu rozpatrującego skargę, podlegającemu kontroli sądu administracyjnego. W związku z tym załatwienie skargi kończy postępowanie w sprawie, albowiem jest ono uproszczone i jednoinstancyjne, a nadto nie podlega kontroli sądowoadministracyjnej.
art. 238 Kodeksu postępowania administracyjnego
§ 1. Zawiadomienie o sposobie załatwienia skargi powinno zawierać: oznaczenie organu, od którego pochodzi, wskazanie, w jaki sposób skarga została załatwiona, oraz podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego osoby upoważnionej do załatwienia skargi. Zawiadomienie o odmownym załatwieniu skargi powinno zawierać ponadto uzasadnienie faktyczne i prawne oraz pouczenie o treści art. 239.
[…]
Zawiadomienie o rozstrzygnięciu skargi powszechnej – co zawiera?
Co istotne w przypadku zawiadomienia, nie ma ono charakteru aktu administracyjnego. Powoduje to brak możliwości wniesienia skargi administracyjnej do WSA na rozstrzygnięcie.
Niemniej jednak zawiadomienie powinno odpowiadać przepisanym prawem wymaganiom, w szczególności zawierać:
- oznaczenie organu, od którego pochodzi, ułatwiające ocenę, czy skargę załatwił organ właściwy;
- wskazanie, w jaki sposób skarga została załatwiona (zob. uw. do art. 237, Nb 8–9);
- podpis z podaniem imienia, nazwiska i stanowiska służbowego osoby upoważnionej do załatwienia skargi;
- uzasadnienie faktyczne i prawne oraz pouczenie o treści art. 239 KPA (ponowne złożenie skargi) – w zawiadomieniu o odmownym załatwianiu skargi.
W zawiadomieniu powinna zatem znaleźć się konkretna informacja o tym, czy skarga została uznana za zasadną czy niezasadną. Organ zobowiązany jest także do wyjaśnienia powodów swojej decyzji, zwłaszcza gdy jest ona dla nas negatywna. Jest to bardzo ważne z punktu widzenia proceduralnego, a wszelkie braki zawiadomienia mogą stanowić przyczynek do złożenia skargi w związku z nieprawidłowym załatwieniem skargi powszechnej.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie z dnia 14 maja 2020 r., II SA/Sz 23/20
Zawiadomienie o załatwieniu skargi w trybie postępowania skargowego wyrażone w formie uchwały przez radę gminy powinno obowiązkowo zawierać wszystkie składniki wymienione w art. 238 § 1 KPA, w tym również uzasadnienie faktyczne i prawne. Zawarcie w uzasadnieniu uchwały wyczerpującego i prawidłowego uzasadnienia faktycznego i prawnego jest zatem obowiązkiem organu. Tego rodzaju akt wydany przez radę gminy winien zatem w pełni przedstawiać wszystkie przesłanki, które doprowadziły do jego powzięcia. Organ musi zawsze w sposób niebudzący wątpliwości wykazać bezzasadność skargi wyjaśnić stronie składającej skargę prawne podstawy tego rozstrzygnięcia. Brak wyczerpującego uzasadnienia faktycznego i prawnego uniemożliwia także sądową kontrolę legalności tego aktu przez sąd administracyjny.
Co zrobić, gdy rozstrzygnięcie jest niesatysfakcjonujące?
Składając skargę powszechną liczymy pozytywne jej rozpatrzenie. Zdarza się jednak, że wynik postępowania nie jest pozytywny. Przyczyną takiego stanu rzeczy najczęściej jest brak podstaw prawnych – jeśli skarga nie ma poparcia w przepisach lub nie ma merytorycznych podstaw, zostanie oddalona.
Osoba, wobec której wydano decyzję negatywną, ma ograniczone możliwości kwestionowania decyzji. Wynika to z ogólnego odformalizowania tego środka prawnego. Zawiadomienie o załatwieniu sprawy zamyka to postępowanie, które jest jednoinstancyjne. Nie przysługuje ani odwołanie do organu wyższej instancji, ani skarga administracyjna do wojewódzkiego sądu administracyjnego.
Natomiast inaczej ma się sprawa w przypadku, gdy zawiadomienie nie zawiera przepisanych prawem elementów. Zdarza się tak zwłaszcza w kontekście uzasadnienia, które może być lakoniczne, nieprzekonujące lub w ogóle go brak.
W takim wypadku kwestionowanie zawiadomienia o załatwieniu skargi jest możliwe przez złożenie nowej skargi, której przedmiotem będzie działanie organu właściwego organu do załatwienia skargi, sposób jej załatwienia, uzasadnienie faktyczne i prawne. Dla przykładu, jeśli zaskarżyliśmy działanie wójta, a rada gminy w uchwale wyłącznie oddaliła skargę, bez żadnego uzasadnienia, wówczas mamy prawo wnieść skargę powszechną na działanie rady gminy do wojewody.
Nie wolno natomiast ponowić tej samej skargi, uznana została za bezzasadną, bez wskazania nowych okoliczności. Taką skargę organ może rozpatrzyć podtrzymując swoje poprzednie stanowisko w formie odpowiedniej adnotacji w aktach sprawy – bez zawiadamiania skarżącego (art. 239 § 1 KPA).
Czy warto korzystać ze skargi powszechnej (art. 227 KPA)?
Skarga powszechna jest odformalizowanym środkiem prawnym w zasięgu każdego obywatela. Może stanowić skuteczne narzędzie prawne skierowane na kontestowanie niezgodnych z prawem działań administracji publicznej, a także stanowić preludium do innych działań prawnych. Jest to też skuteczna forma nacisku na władze publiczną i zwracania uwagi na problemy.
W mojej ocenie warto korzystać z tego środka, natomiast ważne jest przygotowanie skargi z profesjonalnym uzasadnieniem prawnym, do którego organ zobowiązany będzie się odnieść. W takim wypadku skarga zyskuje na znaczeniu i skuteczności.
Jeśli zainteresował Cię ten artykuł, daj znać o tym w komentarzu. Jestem otwarty na Twoje pytania. Jeśli zaś masz problem, który wymaga wniesienia skargi powszechnej, skontaktuj się ze mną.
Przypisy