Zarzuty w postępowaniu egzekucyjnym w administracji
W tym artykule wyjaśniam zagadnienie zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym, by pomóc Ci zrozumieć, jakie masz możliwości, gdy stoisz w obliczu egzekucji administracyjnej. W jakiej sytuacji Twoje zarzuty mogą skutkować zawieszeniem lub nawet umorzeniem postępowania egzekucyjnego? Jeśli zastanawiasz się, jakie są Twoje prawa i jakie kroki możesz podjąć w postępowaniu egzekucyjnym w administracji, ten artykuł dostarczy Ci niezbędnych wskazówek i praktycznej wiedzy. Zapraszam do lektury!
Co to są zarzuty w egzekucji administracyjnej?
Egzekucja administracyjna stanowi proces, gdzie organ administracyjny, znany jako organ egzekucyjny, zajmuje się egzekwowaniem realizacji obowiązków publicznoprawnych, na przykład zapłaty podatków czy innych opłat publicznych, od osób fizycznych lub prawnych.
W obrębie tego procesu, osoba, od której egzekwowane są obowiązki publicznoprawne, czyli zobowiązany (dłużnik), może wnosić zarzuty. Zarzuty w egzekucji administracyjnej to więc kluczowe narzędzie umożliwiające dłużnikowi obronę jego praw i interesów.
Prawo do złożenia zarzutów w egzekucji administracyjnej
Wnoszenie zarzutów w procesie egzekucji administracyjnej to ważny sposób, w jaki dłużnik może sprzeciwić się prowadzonej przeciwko niemu egzekucji. Możliwość ta jest otwarta, jeśli dłużnik uważa, że egzekucja odbywa się niezgodnie z prawem – na przykład gdy dochodzi do egzekwowania niewłaściwej kwoty, termin na zapłatę jeszcze nie minął (realizacja obowiązku nie jest wymagalna), lub gdy egzekucja w inny sposób łamie przepisy prawa.
Skuteczne złożenie zarzutów wymaga jednak przestrzegania określonych procedur prawnych, w tym formy i terminów, co oznacza, że zarzuty muszą być właściwie sformułowane i wniesione we wskazanym czasie.
Znaczenie zarzutów w procesie administracyjnym
Zarzuty w egzekucji administracyjnej pełnią ważną rolę w systemie ochrony praw dłużników. Pozwalają one na dokładną rewizję i ocenę działań organów egzekucyjnych zgodnie z zasadą instancyjności.
W sytuacji, gdy zarzuty są profesjonalnie uzasadnione i oparte na mocnych podstawach prawnych, mogą doprowadzić do zawieszenia, a nawet umorzenia egzekucji administracyjnej. Dzięki temu stanowią one istotny element zapewniający sprawiedliwość i równowagę w procesie administracyjnym, oferując dłużnikom skuteczną ochronę przed potencjalnymi nadużyciami ze strony organów administracji.
Należy jednocześnie mieć świadomość, że dozwolone podstawy wniesienia zarzutów predestynują ten środek prawny głównie do kwestionowania podstaw wszczęcia egzekucji administracyjnej. Z kolei środkiem służącym kontestowaniu prowadzenia egzekucji w sposób niezgodny z przepisami prawa jest raczej skarga na czynności egzekucyjne organu egzekucyjnego (art. 54 EgzAdmU)[1]R. Hauser, M. Wierzbowski (red.), Postępowanie egzekucyjne w administracji. Komentarz, Wyd. 10, Warszawa 2021, art. 33, Nb 2, Legalis.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 17 kwietnia 2023 r. II OSK 3338/20
Zobowiązany w postępowaniu egzekucyjnym ma prawo wniesienia zarzutów, stosownie do art. 33-35 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zarzut w postępowaniu egzekucyjnym stanowi swoisty środek zaskarżenia, spełniający podobną rolę jak odwołanie w postępowaniu administracyjnym, posiada jednak pewne odrębności. Zobowiązany, wnosząc zarzut, kwestionuje możliwość prowadzenia egzekucji, podważając prawidłowość tytułu wykonawczego.
Jak skutecznie zgłosić zarzuty w egzekucji administracyjnej?
Aby zarzuty w egzekucji administracyjnej były skuteczne, nie muszą być tylko dobrze uzasadnione, ale w pierwszej kolejności prawidłowo wniesione. Zgłaszanie zarzutów wymaga od dłużnika zrozumienia i przestrzegania procedury określonej Ustawą o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej EgzAdmU). Kluczowe jest, aby zarzuty były zgłaszane w odpowiednim terminie ustawowym oraz w sposób odpowiadający wymogom formalnym.
Podstawy zarzutów w egzekucji administracyjnej
Pozytywne rozpatrzenie zarzutów w egzekucji administracyjnej na etapie merytorycznego ich rozpoznania wymaga przede wszystkim prawidłowej argumentacji prawnej popartej przepisami.
Podstawy do zgłaszania zarzutów można znaleźć w art. 33 § 2 EgzAdmU. Oto najważniejsze z nich:
- Nieistnienie obowiązku – zarzut może być oparty na twierdzeniu, że obowiązek w ogóle nie istnieje. Może to dotyczyć sytuacji, gdzie dług został już spłacony, umorzony lub przedawniony.
- Błędy w procedurze – dłużnik może wskazać na nieprawidłowości w przeprowadzeniu procedury egzekucyjnej. To obejmuje na przykład błędy w doręczeniach decyzji administracyjnych czy naruszenie innych praw procesowych dłużnika.
- Kwestionowanie wysokości długu – możliwe jest zakwestionowanie kwoty długu, na przykład gdy wydaje się ona zawyżona lub niezgodna z rzeczywistymi zobowiązaniami.
Aby zarzut był skuteczny, musi być przedstawiony w formie pisemnej i zawierać wszystkie niezbędne elementy, takie jak dane osoby zgłaszającej zarzut, precyzyjne sformułowanie zarzutów oraz podstawy prawne ich zgłaszania.
Ponadto, istotnym jest, aby zachować terminy zgłaszania zarzutów, gdyż spóźnienie się z ich wniesieniem może skutkować ich odrzuceniem i utratą możliwości obrony w postępowaniu egzekucyjnym.
Skuteczne złożenie zarzutów może przynieść dłużnikowi znaczącą ulgę w postaci zawieszenia, ograniczenia, czy nawet całkowitego umorzenia postępowania egzekucyjnego. Dlatego też, istotne jest zrozumienie prawnych niuansów procesu egzekucyjnego oraz umiejętne wykorzystanie dostępnych środków ochrony prawnej.
Potrzebujesz pomocy w Twojej sprawie?
Zapoznaj się z ofertą prowadzenia spraw administracyjnych.
Kto może złożyć zarzuty w postępowaniu egzekucyjnym?
Uprawnionym do wniesienia zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej jest zobowiązany. Organ egzekucyjny, przystępując do czynności egzekucyjnych, doręcza zobowiązanemu w pierwszej kolejności odpis tytułu wykonawczego.
Obowiązkowym elementem tytułu wykonawczego jest pouczenie zobowiązanego o przysługującym mu prawie wniesienia do wierzyciela, za pośrednictwem organu egzekucyjnego, zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej oraz o skutkach wniesienia tego zarzutu nie później niż w terminie 7 dni od dnia doręczenia odpisu tytułu wykonawczego i po upływie tego terminu (art. 27 § 1 pkt 9 EgzAdmU).
Składanie zarzutów krok po kroku
Zgłaszanie zarzutów w postępowaniu egzekucyjnym w administracji to proces, który wymaga precyzji i właściwego zrozumienia przepisów. Pierwszym krokiem jest sprawdzenie terminu, w którym należy dokonać tego działania.
Zgodnie z art. 35 § 1 EgzAdmU, zarzuty powinno się wnieść w ciągu 7 dni od dnia doręczenia dłużnikowi odpisu tytułu wykonawczego. Jest to krótki okres, dlatego ważne jest, aby działać szybko. Zarzuty wniesione po upływie 7-dniowego terminu zostaną wprawdzie przyjęte, ale nie będą skutkować zawieszeniem postępowania egzekucyjnego.
Gdy upewnisz się co do terminu, skup się na przygotowaniu profesjonalnego pisma zawierającego zarzuty. W piśmie powinny znaleźć się jasno sformułowane zarzuty, wskazujące na błędy lub nieprawidłowości w procesie egzekucyjnym. Upewnij się, że Twoje pismo zawiera wszystkie niezbędne dane osobowe oraz dokładne wskazania dotyczące konkretnego postępowania egzekucyjnego, przeciwko któremu wnosisz zarzuty.
W piśmie zaleca się również odwoływanie do dowodów potwierdzających zarzuty. Mogą to być dokumenty, korespondencja, potwierdzenia transakcji lub inne materiały, które będą wspierać Twoją argumentację.
Po przygotowaniu zarzutów, pismo należy wysłać do wierzyciela za pośrednictwem organu egzekucyjnego przynajmniej przesyłką poleconą, co zapewni dowód na zgłoszenie zarzutów w wymaganym terminie.
Reakcja organu egzekucyjnego na zgłoszone zarzuty może być różna, ale jest określona konkretnie przepisami prawa. Jeśli twoje zarzuty zostaną przyjęte, postępowanie egzekucyjne może zostać zawieszone lub nawet umorzone. W przypadku oddalenia zarzutów, przysługuje ci prawo do zażalenia, a na dalszym etapie możliwość złożenia skargi do sądu administracyjnego.
W jakim terminie wnieść zarzuty?
W kontekście terminów i formalności dotyczących zgłaszania zarzutów w egzekucji administracyjnej, istotne jest, aby zrozumieć różnicę w konsekwencjach płynących z przestrzegania określonych terminów.
W tytule wykonawczym organ ma obowiązek pouczyć zobowiązanego o przysługującym mu prawie wniesienia zarzutu oraz o skutkach wniesienia tego zarzutu w terminie 7 dni od dnia doręczenia odpisu tytułu wykonawczego i po upływie tego terminu.
Kluczowym terminem jest tutaj okres 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o wszczęciu egzekucji. Ten termin nie jest prekluzyjny, co oznacza, że jego przekroczenie nie eliminuje prawa do zgłoszenia zarzutów, ale wpływa na ich skuteczność.
Wniesienie zarzutów w tym 7-dniowym terminie pozwala na zawieszenie postępowania egzekucyjnego do czasu rozstrzygnięcia tych zarzutów. Natomiast wniesienie zarzutów po upływie tego terminu nie skutkuje automatycznym zawieszeniem działań egzekucyjnych, ale nadal mogą one zostać rozpatrzone przez organ egzekucyjny (art. 35 § 1 EgzAdmU).
Ponadto terminy graniczne na wniesienie zarzutów określa przepis art. 33 § 5 EgzAdmU, zgodnie z którym zarzuty w sprawie egzekucji administracyjnej wnosi się nie później niż:
- w terminie 30 dni od dnia wyegzekwowania w całości obowiązku, kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych;
- do dnia wykonania w całości obowiązku o charakterze niepieniężnym lub zapłaty w całości należności pieniężnej, odsetek z tytułu niezapłacenia jej w terminie, kosztów upomnienia i kosztów egzekucyjnych;
- w terminie 7 dni od dnia doręczenia zobowiązanemu postanowienia o umorzeniu postępowania egzekucyjnego.
Kluczowym terminem do wniesienia zarzutów jest okres 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia o wszczęciu egzekucji. Wniesienie zarzutów w tym terminie pozwala na zawieszenie postępowania egzekucyjnego do czasu rozstrzygnięcia tych zarzutów.
Treść i żądanie zarzutów
Jeśli chodzi o wymogi formalne dotyczące zarzutów w egzekucji administracyjnej, kluczowe znaczenie ma treść art. 33 § 4 EgzAdmU. Zgodnie z tym przepisem, zarzut musi precyzyjnie określać istotę i zakres żądania, jak również zawierać dowody uzasadniające to żądanie.
To oznacza, że w składanym piśmie należy jasno i konkretnie wskazać, na czym polega zarzut wobec prowadzonej egzekucji. Ważne jest, aby szczegółowo opisać poszczególne kwestie, które są przedmiotem zarzutów, wskazując jednocześnie na konkretny ich wpływ na postępowanie egzekucyjne. Pismo powinno również zawierać odniesienie do stosownych przepisów prawa, które są podstawą zarzutów.
W zakresie dowodów, istotne jest dołączenie wszelkich dokumentów, zaświadczeń, opinii czy innych materiałów, które mogą potwierdzić zasadność zarzutów. Warto pamiętać, że dowody te powinny być obiektywne i merytoryczne, co zwiększa szanse na ich uwzględnienie przez organ egzekucyjny.
Istota i zakres żądania zawarte w zarzucie powinny nawiązywać przede wszystkim do możliwych rozstrzygnięć wierzyciela, które są określone w przepisie art. 34 § 2 EgzAdmU i które znajdziesz dokładnie opisane w dalszej części tego artykułu.
Podpisanie i skuteczne złożenie pisma (np. poprzez przesyłkę poleconą) jest kluczowe, aby zapewnić sobie dowód jego doręczenia.
Jak wierzyciel rozstrzyga zarzuty?
Kiedy dłużnik zgłasza zarzuty w trakcie postępowania egzekucyjnego, zarówno wierzyciel jak i organ egzekucyjny muszą odpowiednio na nie zareagować. Ich możliwe działania są określone przepisami prawa.
Po zgłoszeniu zarzutów przez dłużnika, organ egzekucyjny niezwłocznie przekazuje je wierzycielowi w celu zapoznania się z nimi i wydania postanowienia.
Wskazuje się, że postępowanie z zarzutów na egzekucję administracyjną dzieli się na trzy etapy:
- etap pierwszy – przed organem egzekucyjnym – sprowadza się do przyjęcia zarzutu i przekazania go wierzycielowi,
- etap drugi – przed wierzycielem – dotyczy rozpatrzenia zarzutów,
- etap trzeci – ponownie przed organem egzekucyjnym – sprowadza się do wykonania przez organ egzekucyjny ostatecznego rozstrzygnięcia wierzyciela [2]Zarzut jako środek prawny w egzekucji administracyjnej, G Pelewicz, Przegląd Prawno-Ekonomiczny, 3/2022, s. 8.
W pierwszym etapie rola organu egzekucyjnego sprowadza się zatem do przekazania zarzutów do wierzyciela.
Na etapie rozpoznania zarzutów wierzyciel analizuje przedstawione argumenty, sprawdza ich zasadność oraz zgodność z obowiązującymi przepisami.
W zależności od charakteru zarzutu i argumentacji dłużnika, wierzyciel może zdecydować się na podjęcie różnych działań – od uznania zarzutów w całości lub części i wycofania się z egzekucji, oddalenie zarzutów i kontynuowanie postępowania egzekucyjnego, aż po stwierdzenie niedopuszczalności zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej. W każdym wypadku jego rozstrzygnięcie przyjmuje formę postanowienia.
Konkretnie zaś możliwe rozstrzygnięcia wierzyciela określa art. 34 § 2 Ustawy, który stanowi:
Wierzyciel wydaje postanowienie, w którym:
- oddala zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej;
- uznaje zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej:
- w całości,
- w części i w pozostałym zakresie oddala ten zarzut;
- stwierdza niedopuszczalność zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej, jeżeli:
- zarzut jest albo był przedmiotem rozpatrzenia w odrębnym postępowaniu podatkowym, administracyjnym lub sądowym,
- zobowiązany kwestionuje w całości albo w części wymagalność należności pieniężnej z uwagi na jej wysokość ustaloną lub określoną w orzeczeniu, od którego przysługuje środek zaskarżenia.
Zażalenie na postanowienie wierzyciela w egzekucji administracyjnej
Jak już wskazałem, rozstrzygnięcie wierzyciela przyjmuje formę postanowienia. Postanowienie to jest zaskarżalne w drodze zażalenia, a podmiotem uprawnionym do wniesienia zażalenie jest tylko zobowiązany (dłużnik), z inicjatywy którego toczyło się zakończone tym postanowieniem postępowanie.
Postępowanie zażaleniowe toczy się na podstawie przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, a konkretnie art. 17 EgzAdmU i nast. oraz w zakresie w niej nieuregulowanym – odpowiednio przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego.
Zakres merytorycznej kontroli postanowienia wierzyciela w postępowaniu z zażalenia jest uzależniony od rodzaju postawionych w zażaleniu zarzutów.
To jednak nie koniec drogi zaskarżenia. Postanowienie organu odwoławczego można bowiem poddać kontroli sądu administracyjnego w wyniku skargi administracyjnej wniesionej na podstawie art. 3 § 2 pkt 3 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi[3]R. Hauser, M. Wierzbowski (red.), Postępowanie egzekucyjne w administracji. Komentarz, Wyd. 10, Warszawa 2021, Nb 6, Legalis.
Rola organu egzekucyjnego po rozpatrzeniu zarzutów przez wierzyciela
Postanowienia wierzyciela dotyczące zarzutu w sprawie egzekucji administracyjnej, które uzyskują przymiot ostateczności, mają istotne konsekwencje dla działań podejmowanych przez organ egzekucyjny. W odpowiedzi na rozstrzygnięcia wierzyciela, organ egzekucyjny podejmuje następujące kroki:
- Kontynuacja lub podjęcie zawieszonego postępowania egzekucyjnego – w sytuacji, gdy zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej zostanie przez wierzyciela oddalony lub uznany za niedopuszczalny, organ egzekucyjny ma za zadanie kontynuować lub wznowić wcześniej zawieszone postępowanie egzekucyjne. Zgodnie z przepisami, organ egzekucyjny jest zobowiązany powiadomić o tym dłużnika (art. 34 § 4 pkt 1 EgzAdmU).
- Zawieszenie postępowania egzekucyjnego – jeśli zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej zostanie uznany z powodu braku wymagalności obowiązku, niemającego charakteru trwałego (który wystąpił po wszczęciu egzekucji administracyjnej), organ egzekucyjny zawiesza postępowanie egzekucyjne. Brak wymagalności może wynikać z odroczenia terminu wykonania obowiązku, rozłożenia na raty spłaty należności pieniężnej lub innej przyczyny. Zawieszenie może może objąć całość bądź tylko część postępowania. W praktyce zawieszenie może dotyczyć tylko części postępowania, w szczególności gdy egzekucja dotyczy należności pieniężnych wynikających z wielopozycyjnego tytułu wykonawczego (art. 34 § 4 pkt 2 EgzAdmU).
- Umorzenie postępowania egzekucyjnego – w przypadkach, gdy zarzut w sprawie egzekucji administracyjnej zostaje uznany z uwagi na:
- nieistnienie obowiązku,
- określenie obowiązku niezgodnie z jego treścią,
- błąd co do zobowiązanego,
- brak uprzedniego doręczenia upomnienia (jeśli jest wymagane),
- wygaśnięcie obowiązku w całości lub części,
- trwały brak wymagalności obowiązku lub jego brak występujący przed wszczęciem egzekucji administracyjnej,
organ egzekucyjny decyduje o umorzeniu postępowania egzekucyjnego w całości lub w jego części (art. 34 § 4 pkt 3 EgzAdmU).
Każde z powyższych działań organu egzekucyjnego jest ściśle regulowane przez prawo i zależy od merytorycznych rozstrzygnięć wierzyciela co do zgłoszonych zarzutów.
Zarzuty w egzekucji administracyjnej – szansa dla dłużnika
Prawo dłużnika do zaskarżania czynności organu egzekucyjnego i postanowień wierzyciela to ważny element ochrony jego praw w postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Jeśli otrzymasz odpis tytułu wykonawczego pamiętaj, aby poddać go dokładnej analizie. Może się bowiem okazać, że na skutek błędów proceduralnych czy merytorycznych postępowanie egzekucyjne powinno zostać zawieszone, albo nawet umorzone. Dochodzeniu takiego stanu rzeczy służą własne zarzuty.
Ważne, aby działać szybko i zdecydowanie, bowiem wniesienie zarzutów w ciągu 7 dni zawiesza czynności egzekucyjne na czas trwania postępowania. Ponadto, nawet w przypadku negatywnej decyzji wierzyciela masz możliwość wszczęcia postępowania zażaleniowego, opartego na ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji oraz Kodeksie postępowania administracyjnego. Pozwala na merytoryczną kontrolę postanowień wierzyciela przez organ odwoławczy.
W tym świetle możliwość dalszego zaskarżenia postanowienia do sądu administracyjnego otwiera przed dłużnikami jeszcze dodatkową ścieżkę ochrony ich interesów. W ten sposób można na długi czas wstrzymać egzekucję administracyjną, a ostatecznie nawet doprowadzić do jej umorzenia.
Przypisy