Spłata długu po wniesieniu pozwu: kluczowe kroki, cofnięcie pozwu i koszty procesu.
Spłata długu przez dłużnika po wniesieniu pozwu sądowego rodzi wiele pytań i wątpliwości. Czy należy cofnąć pozew? Jakie są konsekwencje kosztowe takiej decyzji? W tym artykule wyjaśniam kluczowe aspekty postępowania w sytuacji, gdy pozwany spłaca dług po wytoczeniu procesu. Jeśli jesteś przedsiębiorcą bądź po prostu mierzysz się z takim problemem, jest to dla Ciebie niezbędna lektura.
Kto ponosi koszty procesu? Zasady ogólne.
W postępowaniu cywilnym koszty procesu są jednym z kluczowych aspektów, które mogą wpłynąć na decyzję o wszczęciu sporu sądowego. Kodeks postępowania cywilnego (k.p.c.) zawiera precyzyjne regulacje w tym zakresie, które opierają się na zasadzie odpowiedzialności za wynik procesu.
Odpowiedzialność za wynik procesu
Zgodnie z art. 98 k.p.c., strona przegrywająca sprawę w sądzie zobowiązana jest do pokrycia kosztów procesu poniesionych przez przeciwną stronę. Te koszty obejmują nie tylko opłaty sądowe, ale także inne wydatki, które były niezbędne do skutecznego dochodzenia praw lub obrony w postępowaniu. W praktyce o tym, która strona, i w jakim stopniu, wygrała lub przegrała sprawę w zakresie obowiązku zwrotu kosztów procesu, decyduje rezultat przeprowadzonego porównania roszczeń dochodzonych z roszczeniami ostatecznie przez sąd uwzględnionymi.[1]zob. post. SN z 23.2.2012 r., V CZ 146/11, Legalis
Przypadki szczególne
Jednakże nie każda sytuacja jest jednoznaczna. Jeśli na przykład dłużnik spłaci swoje zobowiązanie przed wszczęciem postępowania sądowego lub po jego rozpoczęciu, ale przed jego zakończeniem, kwestia kosztów procesu staje się bardziej skomplikowana. W takim przypadku wierzyciel (powód) powinien cofnąć pozew, a dłużnik powinien podjąć odpowiednie kroki, aby uniknąć nieuzasadnionych kosztów sądowych.
Dłużnik spłacił dług po wniesieniu pozwu – co teraz?
Postępowanie sądowe związane z dochodzeniem należności często jest wynikiem długotrwałych prób uzyskania zapłaty od dłużnika. Podjęcie polubownej próby załatwienia sprawy jest zresztą jednym z formalnych warunków złożenia pozwu cywilnego (art. 187 § 1 pkt 4 KPC). Gdy dłużnik decyduje się spłacić swoje zobowiązanie po wniesieniu pozwu, pojawia się szereg pytań dotyczących kolejnych kroków, takich jak:
- Czy należy cofnąć pozew? Jeśli tak to w jakim zakresie?
- Kto wygrywa, a kto przegrywa sprawę?
- Na czyją rzecz sąd zasądzi koszty?
- Czy w przypadku cofnięcia powództwa otrzymam zwrot kosztów?
Spłata długu przed złożeniem pozwu – konsekwencje.
Spłata długu przed wszczęciem postępowania sądowego to kluczowa kwestia, mająca istotne konsekwencje prawne dla obu stron. Jeżeli dłużnik ureguluje swoje zobowiązanie przed tym, jak wierzyciel wniesie pozew do sądu, sytuacja może ulec diametralnej zmianie.
Dłużnik, zdając sobie sprawę z nieuniknionego procesu i niekorzystnego dla siebie wyroku, może zdecydować się na spłatę zaległości przed otrzymaniem pozwu. W takim wypadku, jeżeli wierzyciel mimo wszystko zdecyduje się na wniesienie pozwu, nie będzie mógł on żądać zasądzenia kosztów postępowania od dłużnika.
Dzieje się tak dlatego, że w przypadku wytoczenia powództwa zwrot kosztów należy się mimo wszystko pozwanemu w sytuacji, gdy nie dał powodu do wytoczenia powództwa i uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu (art. 101 KPC). Pozwany nie daje powodu do wytoczenia powództwa m. in. właśnie w sytuacji, gdy jeszcze przed wniesieniem pozwu reguluje zobowiązanie.
Orzeczenie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 13 kwietnia 1961 r., 4 CZ 23/61
W rozumieniu art. 102 KPC50 pozwany nie daje powodu do wytoczenia sprawy, jeżeli postępowanie jego i postawa jego wobec roszczenia strony powodowej oceniona zgodnie z doświadczeniem życiowym usprawiedliwiają wniosek, że strona powodowa uzyskałaby zaspokojenie roszczenia bez wytoczenia powództwa. Jeżeli postępowanie pozwanego i jego postawa wobec roszczenia strony powodowej, ocenione w ten sposób, nie usprawiedliwiają wniosku, że strona powodowa uzyskałaby zaspokojenie roszczenia również bez wytoczenia powództwa, to należy uznać, że pozwany dał powód do wytoczenia powództwa i mimo uznania żądania pozwu przy pierwszej czynności procesowej, art. 102 KPC50 zastosowany być nie może.
Działanie wierzyciela po odnotowaniu wpłaty
Co robić w sytuacji, gdy dłużnik reguluje zobowiązanie przed wniesieniem pozwu? Gdy dług został uregulowany przed złożeniem pozwu, wierzyciel powinien niezwłocznie cofnąć pozew. Jeśli zrobi to zanim pozew zostanie doręczony dłużnikowi, ma prawo do zwrotu całej opłaty sądowej[2]art. 79 ust. 1 pkt 1 lit. b Ustawy o kosztach w sprawach cywilnych – UKSC. W przypadku późniejszego cofnięcia pozwu, zwrotowi podlega jedynie połowa opłaty. Brak reakcji wierzyciela może prowadzić do niekorzystnych dla niego skutków w postaci obarczenia go całkowitymi kosztami postępowania.
W praktyce, przed złożeniem pozwu, wierzyciel powinien dokładnie sprawdzić stan swojego konta bankowego, by uniknąć sytuacji żądania przed sądem zapłaty długu, który już został spłacony. Jeśli zlecenie prowadzenia sprawy powierzono kancelarii prawnej czy firmie windykacyjnej, niezbędne jest bieżące informowanie ich o wpłyniętych środkach.
Często zdarza się, że pełnomocnik nie jest świadomy wpłat, gdyż jego klient zapomniał go o tym poinformować. W przypadku zauważenia wpłaty, pozew powinien być niezwłocznie cofnięty lub odpowiednio ograniczony np. co do kwoty, która pozostała do zapłaty.
Pozew może być cofnięty bez zgody pozwanego do momentu rozpoczęcia rozprawy, a jeśli związane jest z tym zrzeczenie się roszczenia – do chwili wydania wyroku (art. 203 § 1 KPC).
Zapłata długu po złożeniu pozwu – schemat postępowania
Spłacenie długu po wniesieniu pozwu przez wierzyciela do sądu jest jednym z częstszych scenariuszy w praktyce prawniczej. W takiej sytuacji, kiedy dłużnik decyduje się na uregulowanie zobowiązania już po złożeniu pozwu, proces jest w toku i obie strony muszą podjąć pewne kroki prawne.
Uregulowanie długu po wniesieniu pozwu jest dobrą informacją dla wierzyciela głównie dlatego, że tego działania przyniosły skutek i otrzymał zapłatę. Pod kątem procesowym należy jednak dokonać jeszcze następujących czynności:
- Cofnąć pozew w całości,
- Poinformować sąd o przyczynie cofnięcia pozwu, wskazując na spłatę długu przez dłużnika.
- Dołączyć do pisma dowód otrzymania wpłaty od dłużnika.
- zażądać zasądzenia od dłużnika kosztów procesu, jako że dłużnik powinien być traktowany jak strona przegrywająca sprawę w sądzie.
Cofnięcie pozwu jest konieczne, aby nie narazić się na niepotrzebne koszty procesu. Faktycznie bowiem w przypadku, gdy wierzyciel nie cofnie pozwu mimo spłaty długu, dłużnik (pozwany) może wygrać sprawę w sądzie, wskazując na fakt, że dług został już uregulowany. Dodatkowo, sąd może uznać, że to wierzyciel powinien pokryć koszty procesu.
W praktyce, jeśli wierzyciel składa wniosek o cofnięcie pozwu, powinien zwrócić się do sądu z wnioskiem o zasądzenie kosztów procesu, wskazując, że dłużnik spłacił należność już po wytoczeniu powództwa i jest przegranym w sprawie, albowiem dał powód do wytoczenia powództwa.
Praktyka sądowa bywa różna, dlatego z ostrożności procesowej ważne jest, aby przy okazji cofnięcia pozwu wierzyciel wyraźnie zażądał zasądzenia kosztów procesu.
Postanowienie Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 7 marca 2013 r., IV CZ 8/13
W wypadku cofnięcia pozwu obowiązek zwrotu kosztów procesu na rzecz pozwanego, na jego żądanie, obciąża powoda bez względu na przyczynę cofnięcia. Jednakże dopuszczalne jest odstępstwo od tej zasady w sytuacji, gdy powód wykaże, że wystąpienie z powództwem było niezbędne dla celowego dochodzenia praw lub celowej obrony, z uwzględnieniem okoliczności istniejących w dacie wytoczenia pozwu. Dotyczy to zwłaszcza sytuacji, gdy cofnięcie pozwu jest konsekwencją zaspokojenia przez pozwanego wymagalnego w chwili wytoczenia powództwa roszczenia powoda. W rozumieniu przepisów o kosztach procesu (art. 98 KPC) pozwanego należy uznać wówczas za stronę przegrywającą sprawę.
Częściowa spłata długu w trakcie procesu.
W trakcie postępowania sądowego można spotkać się z sytuacjami, gdzie dłużnik decyduje się na spłatę części swojego długu. W takim wypadku dochodzenie części uregulowanego roszczenia staje się nieuzasadnione, a wierzyciel powinien podjąć następujące działania:
- Ograniczenie powództwa: należy ograniczyć swój pozew, tzn. cofnąć go w zakresie odpowiadającym spłaconej części długu. W praktyce oznacza to, że jeśli np. z 10 000 zł długu zostało spłacone 2 000 zł, pozew powinien być ograniczony do 8 000 zł.
- Informacja dla sądu: Wierzyciel musi poinformować sąd o przyczynie ograniczenia pozwu, wskazując na częściową spłatę długu przez dłużnika po złożeniu pozwu.
- Dowody zapłaty: Do pisma ograniczającego powództwo należy dołączyć potwierdzenie otrzymania częściowej wpłaty od dłużnika. Może to być np. wyciąg bankowy lub potwierdzenie przelewu.
- Koszty procesu: Ważnym elementem jest również wniosek o zasądzenie od dłużnika kosztów procesu. Mimo częściowej spłaty długu, to dłużnik dał powód do wytoczenia procesu przez swoje wcześniejsze działania lub zaniechania. W związku z tym, jest on traktowany jako strona przegrywająca sprawę.
Uregulowanie długu po wydaniu nakazu zapłaty przez sąd
Nakaz zapłaty – typowe rozstrzygnięcie spraw o zapłatę
Sąd wydaje nakaz zapłaty zwłaszcza w postępowaniu nakazowym i upominawczym. W tych postępowaniach orzeczenie uzyskuje się na podstawie jednoznacznych dowodów świadczących o istnieniu zobowiązania, np. dokumentów urzędowych, zaakceptowanych przez dłużnika rachunków, faktur itd.
Nakaz zapłaty jest wydawany zwykle na posiedzeniu niejawnym, a dłużnik dowiaduje się o nim dopiero z momentem doręczenia mu owego nakazu. Ten specyficzny tryb, typowy dla większości spraw o zapłatę, rodzi kilka praktycznych zagadnień dotyczących postępowania po wydaniu nakazu zapłaty.
Więcej na temat samej procedury przeczytasz w artykule poświęconym dochodzeniu należności nakazem zapłaty.
Nakaz zapłaty a spłata długu
Kiedy pozwany (dłużnik) otrzymuje nakaz zapłaty, ma przed sobą dwa wyjścia:
- zapłacić dług w ciągu wyznaczonego przez sąd terminu (co do zasady dwa tygodnie), albo
- zaskarżyć ten nakaz sprzeciwem (postępowanie upominawcze) bądź zarzutami (postępowanie nakazowe).
Jeśli dłużnik decyduje się spłacić dług w odpowiedzi na nakaz zapłaty, sprawa staje się jasna – dług zostaje uregulowany i nie ma potrzeby podejmowania dalszych działań w sądzie. Dłużnik płaci wówczas kwotę orzeczoną nakazem i koszty procesu.
Spłata długu przed otrzymaniem nakazu zapłaty
Problem pojawia się wtedy, kiedy dług zostaje spłacony przez dłużnika między złożeniem pozwu a otrzymaniem nakazu zapłaty. W takiej sytuacji dłużnik znajduje się w trudnej pozycji, ponieważ ma przed sobą skuteczny nakaz zapłaty, mimo że dług został już uregulowany. W praktyce takie sytuacje zdarzają się częściej, niż mogłoby się wydawać.
Idealne rozwiazanie tego problemu to sytuacja, w której powód (wierzyciel), cofnie w takiej sytuacji pozew po otrzymaniu wpłaty. Jednak nie zawsze można na to liczyć, co może prowadzić do komplikacji.
Dłużnik w obliczu nakazu zapłaty
Głównym wyjściem jest podjęcie aktywnej obrony przed nakazem. Dłużnik, który zaskarży nakaz zapłaty, powołując się na wcześniejszą spłatę długu, uniknie ryzyka egzekucji. Niemniej jednak, proces związany z zaskarżeniem nakazu zapłaty ten może wiązać się z dodatkowymi kosztami sądowymi, takimi jak opłaty sądowe czy koszty wynagrodzenia pełnomocnika.
Nakaz zapłaty w zakresie zaskarżonym sprzeciwem traci moc. Sprzeciw od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu upominawczym jest wolny od opłat, co oznacza, że nie trzeba do niego uiszczać jakiejkolwiek opłaty sądowej. Z kolei trzy czwarte części opłaty pobiera się od pozwanego w razie wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym (art. 19 ust. 4 UKSC).
Nakaz zapłaty a koszty procesu
Poza merytorycznym rozpoznaniem sprawy nakazowej pozostają jeszcze koszty procesu. W procesie ze sprzeciwu czy zarzutów od nakazu zapłaty sąd rozstrzygnie o kosztach zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania.
Natomiast jeśli nie kwestionujemy zasadniczej części nakazu zapłaty, tylko orzeczenie o kosztach, to warto mieć na uwadze, że art. 101 KPC nie ma zastosowania w postępowaniach, w których orzeczenie jest wydawane w formie nakazu zapłaty (np. postępowanie nakazowe, upominawcze). W takiej sytuacji wyjściem dla pozwanego jest, aby nie kwestionując nakazu zapłaty w części dotyczącej roszczenia głównego, wniósł zażalenie na zamieszczone w nim postanowienie o kosztach, domagając się jego zmiany właśnie na podstawie tego przepisu[3]T. Szanciło (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Komentarz. Art. 1–45816. Tom I. Wyd. 2, Warszawa 2023, art. 101, Nb 3..
Obrona pozwanej strony przed zapłatą kosztów procesu
Pozwany, mierzący się z perspektywą pokrycia kosztów procesu, nie jest bez opcji obrony. Kluczowym jest tutaj wykazanie, że nie dał podstaw do wytoczenia powództwa. Przykładowo, jeśli powód przedstawia w pozwie konkretne, niezaprzeczalne dowody na istnienie roszczenia, które wcześniej nie były udostępniane, pozwany mógł w dobrej wierze odmówić spełnienia świadczenia z powodu nieprzedstawienia mu takich dowodów.
Niezmiernie ważna jest również zasada słuszności, zapisana w art. 102 kodeksu postępowania cywilnego. Mimo że jest to wyjątek od ogólnej reguły, mówiącej o tym, że to strona przegrywająca ponosi koszty postępowania, sądy mają możliwość zastosowania tej zasady w wyjątkowych okolicznościach. Chodzi tutaj o sytuacje, kiedy nałożenie na przegrywającą stronę kosztów byłoby wyjątkowo niesprawiedliwe.
W kontekście kosztów procesu warto zwrócić uwagę na zawiłość sprawy, zgodność zamiarów stron, czy też fakt, że decyzja sądu opierała się na dowodach zgromadzonych z inicjatywy sądu.
Z kolei spośród przesłanek niezwiązanych z przebiegiem procesu istotna jest sytuacja życiowa, zdrowotna czy majątkowa pozwanej strony.
W każdej sytuacji decyzja należy do sędziego prowadzącego postępowanie. Dlatego pozwany powinien dokładnie przedstawić wszystkie powyższe okoliczności oraz argumentować, dlaczego nie powinien być obciążony kosztami procesu.
art. 102 Kodeksu postępowania cywilnego
W wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.
Kłopotliwa zapłata długu w procesie – podsumowanie
Analizując kwestie związane ze spłatą długu w kontekście postępowania sądowego, zwróciliśmy uwagę na kluczowe aspekty, takie jak koszty procesu czy odpowiedzialność za ich pokrycie. Gdy dłużnik decyduje się spłacić dług po wniesieniu pozwu, nasuwają się pytania o dalsze działania. Z kolei spłata przed złożeniem pozwu wymaga natychmiastowego wycofania go przez wierzyciela. W kontekście postępowań nakazowych i upominawczych, nakaz zapłaty stanowi kolejne wyzwanie.
Jeśli po przeczytaniu tego artykułu masz wątpliwości, zachęcamy do skonsultowania się ze mną.
Przypisy