Spór o dywidendę, czyli wspólnika prawo do zysku w spółce z o.o.
Dywidendy są odzwierciedleniem sukcesu spółki i źródłem dochodu dla wspólników. Proces wypłaty dywidendy otoczony jest licznymi regulacjami prawnymi. Jak zabezpieczyć swoje prawo do zysku, gdy pojawi się spór o dywidendę, zwłaszcza będąc wspólnikiem mniejszościowym? Kluczowe znaczenie ma tu umowa spółki, zawierana na początku działalności. Ten artykuł prowadzi Cię przez zawiłości prawne związane z dywidendą ze spółki, od procesu decyzyjnego na poziomie zarządu, do praktycznych sposobów zabezpieczania praw do udziału w zyskach spółki.
Dywidenda – droga do udziału w zyskach spółki
Dywidenda to część zysku spółki, która jest rozdzielana między jej wspólników. To konkretne wyrażenie udziału wspólnika w owocach wspólnego przedsięwzięcia gospodarczego. Zasady dotyczące wypłaty dywidendy regulują przepisy Kodeksu spółek handlowych (KSH) i umowa spółki.
Dywidendy mogą być wypłacane w różnych formach, najczęściej jednak przyjmują formę pieniężną. Zysk, z którego wypłacana jest dywidenda, może pochodzić zarówno z bieżącego okresu sprawozdawczego, jak i z zysku z lat ubiegłych.
Co to jest dywidenda?
Dywidenda to udział wspólnika w zysku spółki, który jest wypłacany najczęściej w formie pieniężnej lub jako dodatkowe udziały/akcje spółki. Wysokość dywidendy zależy od wielu czynników, ale w pierwszej kolejności od wyników finansowych spółki, a następnie jej potrzeb inwestycyjnych, polityki dywidendowej czy też programów pracowniczych.
Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, decyzję o wypłacie dywidendy podejmuje zgromadzenie wspólników na podstawie zatwierdzonego sprawozdania finansowego (art. 395 § 2 pkt 2 KSH dla spółek akcyjnych i art. 231 § 2 pkt 2 KSH dla spółek z ograniczoną odpowiedzialnością).
Natomiast umowa spółki może przewidywać inny sposób podziału zysku, np. ustanawiając inny niż zgromadzenie wspólników organ uprawniony do podjęcia uchwały o podziale zysku, a także pełen automatyzm wypłaty dywidendy pod pewnymi warunkami (art. 191 § 2 KSH). Często spotykane jest też wypłacanie zaliczki na dywidendę przez zarząd (art. 194 KSH).
Jak dywidendy wpływają na wartość spółki?
Wypłata dywidendy ma istotne znaczenie zarówno dla wartości spółki, jak i dla satysfakcji wspólników. Dywidendy są bezpośrednim zyskiem dla wspólników, co zazwyczaj przekłada się na większą satysfakcję z inwestycji, a także na pozytywne relacje między zarządem spółki a jej wspólnikami.
Ponadto, regularne dywidendy mogą być znakiem stabilności finansowej i dojrzałości spółki, co z kolei może przyciągać nowych inwestorów i zwiększać wycenę spółki na rynku. Jednakże, szczodra polityka dywidendowa może również sugerować brak atrakcyjnych opcji inwestycyjnych dla spółki, co z czasem może niekorzystnie wpłynąć na jej wartość rynkową.
Z drugiej strony, reinwestowanie zysku zamiast wypłaty dywidendy może przyczynić się do wzrostu wartości spółki przez finansowanie nowych projektów i ekspansji. Balans między wysokością dywidendy a reinwestowaniem zysków z działalności stanowi zatem kluczowy element strategicznego zarządzania finansami spółki.
Czynniki decydujące o wypłacie dywidendy
Decyzja o wypłacie dywidendy zależy od wielu czynników, które w różnym stopniu wpływają na zdolność spółki do dzielenia się zyskiem z jej wspólnikami. Są to między innymi sytuacja finansowa spółki, jej perspektywy rozwoju, potrzeby inwestycyjne, a także oczekiwania wspólników. Zgodnie z przepisami prawa, organy spółki są zobligowane do podejmowania decyzji o dywidendzie w sposób odpowiedzialny, z uwzględnieniem interesu spółki oraz jej wspólników.
Rola zarządu i wspólników większościowych
Zarząd spółki jest odpowiedzialny za przygotowanie propozycji dotyczącej podziału zysku, natomiast ostateczna decyzja w tej kwestii należy do zgromadzenia wspólników.
Wspólnicy posiadający większościowy udział w kapitale spółki mają oczywiście decydujący wpływ na wypłatę dywidendy. Mogą oni, poprzez swoje głosy, decydować o tym, czy zysk zostanie wypłacony jako dywidenda czy też zostanie zainwestowany z powrotem w spółkę.
Umowy spółki lub porozumienia wspólników (SHA) zawarte obok tej umowy mogą dodatkowo określić procedury i warunki podziału zysku, umożliwiając tym samym lepszą ochronę praw mniejszościowych wspólników i przewidywalność uczestnictwa w zyskach spółki.
Praktyki manipulowania zyskiem
Manipulowanie zyskiem to praktyki, które mogą być stosowane przez zarząd lub wspólników większościowych w celu zmiany prezentowanej wysokości zysku spółki, co z kolei wpływa na decyzję o wypłacie dywidend.
Przykładowo, przez odpowiednie zarządzanie kosztami lub przychodami, można tymczasowo zwiększyć lub zmniejszyć zyskowność spółki. Takie działania mogą mieć na celu na przykład zwiększenie dywidendy w krótkim terminie kosztem długoterminowego wzrostu spółki lub odwrotnie – zatrzymanie zysku w spółce w celu finansowania przyszłych inwestycji kosztem obecnych dywidend.
Manipulowanie zyskiem jest jednak praktyką nieetyczną i w wielu jurysdykcjach nielegalną, mogącą prowadzić do poważnych konsekwencji prawnych i finansowych, zarówno dla spółki, jak i dla jej zarządu.
W takim wypadku z pomocą może przyjść audytor, którego z pomocą sądu rejestrowego mogą powołać wspólnicy mniejszościowi posiadający co najmniej 1/10 kapitału zakładowego w celu zbadania rachunkowości oraz działalności spółki (art. 223 KSH).
Metody przewidywania wypłaty dywidend
Przewidywanie wypłaty dywidend jest kluczowe dla inwestorów, zwłaszcza tych, którzy liczą na regularny dochód z inwestycji. Choć nie ma pewnego sposobu na przewidzenie, czy i kiedy spółka wypłaci dywidendę, istnieje kilka metod, które mogą pomóc inwestorom w ocenie prawdopodobieństwa wypłaty dywidend w przyszłości.
Analiza sprawozdań finansowych
Sprawozdania finansowe są podstawowym źródłem informacji o zdolności spółki do wypłaty dywidend. Analiza takich elementów, jak zysk netto, przepływy pieniężne, zobowiązania i rezerwy kapitałowe, może dostarczyć ważnych wskazówek dotyczących zdolności spółki do generowania i wypłacania dywidend.
Dodatkowo, warto zwrócić uwagę na historię wypłat dywidend przez spółkę w przeszłości, która może być dobrym wskaźnikiem jej polityki dywidendowej. Inwestorzy mogą także skorzystać z wskaźników finansowych, takich jak współczynnik wypłaty dywidend, aby zrozumieć, jaka część zysku jest zwykle wypłacana jako dywidenda.
Komunikacja z zarządem
Komunikacja z zarządem spółki może dostarczyć inwestorom ważnych informacji na temat przyszłych wypłat dywidend. Zarządy często udostępniają swoje plany dotyczące dywidend w komunikatach do inwestorów, raportach rocznych lub podczas telekonferencji z analitykami.
Zadawanie pytań zarządowi na temat polityki dywidendowej i planów na przyszłość podczas walnych zgromadzeń jest innym sposobem na uzyskanie informacji, które mogą być przydatne w przewidywaniu przyszłych wypłat dywidend.
Ponadto, obserwacja decyzji podejmowanych przez zarząd w kwestiach inwestycji, finansowania i wypłat dywidend w przeszłości, może także pomóc inwestorom zrozumieć, jakie mogą być przyszłe decyzje w tej materii.
Zabezpieczenie prawa do dywidendy w umowie spółki
Uzyskanie dywidendy jest często kluczowym celem inwestorów decydujących się na zakup udziałów w spółce. Jednakże, bez właściwych zabezpieczeń prawnych, prawa te mogą być naruszone, zwłaszcza w sytuacjach, gdy wspólnik mniejszościowy nie posiada wystarczającej liczby głosów, aby wpłynąć na decyzje spółki. Dlatego, zabezpieczenie prawa do dywidendy w umowie spółki jest istotnym krokiem w ochronie interesów wspólnika.
Umowy spółki i porozumienia wspólników (SHA)
Umowa spółki oraz porozumienia wspólników (SHA) to kluczowe dokumenty, które regulują funkcjonowanie spółki oraz określają prawa i obowiązki wspólników. Umowa spółki, będąca publicznym dokumentem, składa się z podstawowych postanowień dotyczących spółki, takich jak jej cel, kapitał zakładowy oraz struktura zarządzania.
Z drugiej strony, porozumienia wspólników to prywatne umowy cywilnoprawne między wspólnikami, które mogą zawierać dodatkowe postanowienia dotyczące dywidend, głosowania oraz innych aspektów funkcjonowania spółki. Ich niewypełnienie rodzi zatem odpowiedzialność kontraktową, a nadto można zastosować inne sposoby wpływające na prawidłowe wykonywanie umowy, np. kary umowne.
Wprowadzenie polityki dywidendy w umowie spółki
Wprowadzenie postanowień o dywidendach w umowie spółki jest jednym z najlepszych sposobów na zabezpieczenie praw wspólników do udziału w zyskach spółki. Takie postanowienia mogą określać warunki, na jakich dywidendy będą wypłacane, ich wysokość lub procent zysku przeznaczony na dywidendy.
Przykładowo, postanowienie może stanowić, że „wspólnicy mają prawo do dywidendy w określonej (np. procentowej) wysokości, w razie zatwierdzenia przez wspólników sprawozdania finansowego spółki wykazującego zysk z prowadzonej w danym roku obrotowym działalności spółki”.
Tego typu postanowienia mogą także określać procedury związane z wypłatą dywidend oraz konsekwencje niewypłacenia dywidend zgodnie z umową. Wprowadzenie takich postanowień na etapie tworzenia umowy spółki lub w trakcie jej zmian może znacząco zwiększyć pewność prawną wspólników i zapewnić im stabilny udział w zyskach spółki.
Udziały mniejszościowe – walka o dywidendę
Wspólnicy mniejszościowi często znajdują się w trudnej pozycji, gdy chodzi o egzekwowanie swoich praw do udziału w zyskach spółki, zwłaszcza jeśli nie zabezpieczą swoich praw w umowie spółki lub porozumieniach wspólników. W takich sytuacjach, wspólnicy mniejszościowi mogą jednak podjąć pewne kroki, aby zwiększyć swoje szanse na uzyskanie dywidendy.
Współpraca z innymi wspólnikami mniejszościowymi
Jedną z strategii, którą mogą zastosować wspólnicy mniejszościowi, jest współpraca z innymi wspólnikami znajdującymi się w podobnej sytuacji. Poprzez zjednoczenie sił i zbudowanie solidnej koalicji, wspólnicy mniejszościowi mogą zwiększyć swoją moc negocjacyjną wobec zarządu i wspólników większościowych.
Wspólne działanie może obejmować opracowanie i przedstawienie wspólnych wniosków na zgromadzeniu wspólników, współpracę w przygotowywaniu projektów uchwał o podziale zysku, a także wspólne negocjacje z zarządem i wspólnikami większościowymi w kwestii wypłaty dywidend.
Przygotowanie projektów uchwał o podziale zysku
Kolejnym krokiem, który można podjąć w walce o dywidendy, jest przygotowanie projektów uchwał o podziale zysku i zgłoszenie ich na zgromadzeniu wspólników.
Przemyślane projekty uchwał mogą obejmować różne scenariusze dystrybucji zysku, takie jak wypłata 100% zysku netto na dywidendę, podział zysku pomiędzy dywidendę a kapitał zapasowy, czy różne kombinacje tych opcji. Warto przygotować kilka alternatywnych projektów uchwał, aby zwiększyć szanse na uzyskanie akceptacji przynajmniej jednej z nich.
Dobrze opracowane projekty uchwał, prezentujące korzyści dla wszystkich wspólników, mogą znacząco wpłynąć na decyzje podjęte przez zgromadzenie wspólników i przyczynić się do uzyskania dywidendy przez wspólników mniejszościowych.
Unikanie wypłaty dywidendy
Przypadki odraczania wypłaty dywidendy
Odraczanie wypłaty dywidendy w czasie jest praktyką, która może wystąpić w różnych okolicznościach. Często ma to miejsce, gdy zarząd lub większościowi wspólnicy spółki decydują się zatrzymać zyski w firmie z różnych powodów. Przykładowo, może to być spowodowane chęcią reinwestowania zysków w rozwój firmy. Jednakże, w niektórych przypadkach, takie opóźnienia mogą być wynikiem bardziej skomplikowanych sytuacji prawnych lub finansowych.
Niezatwierdzanie sprawozdania finansowego
Na przykład, w sytuacji, gdy sprawozdanie finansowe nie zostało zatwierdzone przez zgromadzenie wspólników, nie może dojść do podjęcia uchwały o podziale zysku. To może prowadzić do opóźnienia w wypłacie dywidend do czasu, gdy sprawozdanie finansowe zostanie zatwierdzone.
Dalsze komplikacje mogą wystąpić, jeżeli uchwała o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego zostanie zakwestionowana, co może prowadzić do sytuacji, w której zysk zostałby wypłacony wspólnikom, ale sprawozdanie finansowe nie zostałoby zatwierdzone. To z kolei może prowadzić do sytuacji, w której decyzja o podziale zysku zostanie odroczona do czasu, gdy miną terminy do zaskarżenia uchwały o zatwierdzeniu sprawozdania finansowego.
Niepodejmowanie uchwały o podziale zysku
Inny sposób opóźnienia lub uniknięcia wypłaty dywidendy to niepodjęcie uchwały o podziale zysku, gdzie większościowy wspólnik głosuje przeciwko lub wstrzymuje się od głosu w trakcie głosowania nad wszystkimi projektami uchwał dotyczącymi podziału zysk. W rezultacie, zysk pozostaje niepodzielony, a następna okazja do podziału zysku pojawi się dopiero na następnym zwyczajnym zgromadzeniu wspólników.
Natomiast należy mieć na uwadze, że powzięcie uchwały o podziale zysku lub pokryciu straty powinno być przedmiotem zwyczajnego zgromadzenia wspólników (art. 231 § 2 pkt 2 KSH)
art. 231 KSH
§ 2. Przedmiotem obrad zwyczajnego zgromadzenia wspólników powinno być:
1) rozpatrzenie i zatwierdzenie sprawozdania zarządu z działalności spółki oraz sprawozdania finansowego za ubiegły rok obrotowy;
2) powzięcie uchwały o podziale zysku albo pokryciu straty, jeżeli zgodnie z art. 191 § 2 sprawy te nie zostały wyłączone spod kompetencji zgromadzenia wspólników;
Przeznaczanie zysku na kapitał zapasowy
Często spotykaną praktyką większościowych wspólników jest uchwalanie przekazania zysku wypracowanego przez spółkę na kapitał zapasowy. Uzasadnia się to – jeśli w ogóle – na różne sposoby, z których najczęstszym są rozwój i inwestycje.
O ile jednorazowe przekazanie zysku na kapitał zapasowy czy też tym bardziej na pokrycie strat z lat ubiegłych będzie bardzo trudne do zakwestionowania w sądzie, to już notoryczne podejmowanie takich uchwał skutkujące faktycznym pozbawieniem wspólników mniejszościowych prawa do zysku podważa w zasadzie cel działania spółki.
W takim wypadku skutecznym narzędziem w ręku wspólnika jest zaskarżenie uchwały pozbawiającej wspólnika prawa do zysku.
Obrona prawa do dywidendy na Zgromadzeniu Wspólników
Reakcja na decyzje o podziale zysku
W kontekście obrony prawa do dywidendy, kluczowe znaczenie ma niezwłoczna reakcja wspólnika na decyzje podjęte przez zgromadzenie wspólników w zakresie podziału zysku.
Jeżeli wspólnik mniejszościowy nie zabezpieczył swojego prawa do dywidendy na etapie obejmowania udziałów, zasadniczo musi polegać na regulacjach ustawowych, które niestety oferują ograniczone środki ochrony.
Zgodnie z Kodeksem spółek handlowych, zgromadzenie wspólników podejmuje uchwałę w sprawie podziału zysku, a o treści tej uchwały decyduje większość głosów. Dlatego wspólnik mniejszościowy – czy tego chce czy nie – jest zdany na wolę większości.
Natomiast taki wspólnik może podejmować różne działania w celu uzyskania dywidendy, takie jak:
- próbę pozyskania pozostałych wspólników mniejszościowych do swojej sprawy w celu uzyskania jak największego poparcia,
- złożenie wniosku o umieszczenie w porządku obrad zgromadzenia wspólników uchwały o podziale zysku z lat ubiegłych – potrzeba tutaj 1/20 kapitału zakładowego spółki (art. 236 § 1(1) KSH).
- Przygotowanie różnych projektów uchwał o podziale zysku i zgłoszenie ich na zgromadzeniu wspólników – można to traktować jako element negocjacji. Skoro większość nie chce przeznaczyć np. 100% zysku na dywidendę, to może jest skłonna przeznaczyć mniejszą część? Czy wszystkie środki muszą być przeznaczone na kapitał zapasowy?
- Głosowanie za projektami uchwał, które przewidują choćby częściowy podział zysku i przeciwko uchwałom wyłączających całkowicie zysk od podziału (zgłaszając sprzeciw do protokołu).
Zaskarżenie uchwały i pozew o rozwiązanie spółki
W przypadku, gdy decyzje zgromadzenia wspólników nie są zgodne z interesami wspólnika mniejszościowego, zwłaszcza w zakresie dywidend, wspólnik może podjąć kroki prawne, aby zaskarżyć te uchwały. Typową taktyką, którą często stosują większościowi wspólnicy, jest przekazywanie wypracowanego zysku na kapitał zapasowy przez uchwałę, która może być zaskarżona przez wspólnika pozbawionego prawa do dywidendy.
Jednakże, nawet jeśli uchwała zostanie uchylona lub uznana za nieważną przez sąd, zgromadzenie wspólników nie może zostać zobowiązane do podjęcia uchwały o konkretnej treści. W efekcie, konieczne będzie podjęcie nowej uchwały o przeznaczeniu zysku, co może prowadzić do kolejnych powództw i uchyleń uchwał bez konstruktywnego rozwiązania problemu.
W wypadku, gdy wspólnik jest notorycznie pozbawiany prawa do udziału w zysku spółki, należy rozważyć środek ostateczny, jakim jest powództwo o rozwiązanie spółki. Skoro wspólnym celem wspólników jest osiąganie zysków w spółce, a to nie ma miejsce z uwagi na brak podziału zysku, jednocześnie z pokrzywdzeniem wspólnika mniejszościowego, to może to stanowić ważną przyczynę do rozwiązania spółki.
Jeśli chciałbyś poznać więcej narzędzi w rękach wspólników mniejszościowych, to zachęcam do przeczytania artykułu o pozostałych prawach wspólników mniejszościowych w sporze.
Spór o dywidendę – bądź mądry przed szkodą
Podczas gdy prawo handlowe oferuje pewne środki ochrony dla wspólników pragnących uzyskać swoje dywidendy, to prawdziwa moc leży w działaniach podjętych na samym początku życia spółki. Kluczowym momentem, który może zdecydować o przyszłych dywidendach, jest etap zawierania umowy spółki. To właśnie w tym momencie każdy wspólnik ma największy wpływ na strukturę prawną i finansową spółki, gdyż wszyscy są zainteresowani przyciągnięciem kapitału niezbędnego do rozpoczęcia działalności.
Zawierając umowę spółki, wspólnicy mają możliwość negocjowania warunków, które mogą zabezpieczyć ich prawo do dywidend w przyszłości. Możliwe jest również zawarcie dodatkowych porozumień, które mogą zwiększyć pewność co do przyszłych wypłat dywidend. Bycie mądrym przed szkodą i zabezpieczenie swoich praw w umowie spółki lub dodatkowych porozumieniach może uchronić wspólnika przed późniejszymi sporami i frustracją.
Niezależnie od tego, czy jesteś wspólnikiem mniejszościowym, czy większościowym, zrozumienie i zabezpieczenie swoich praw do dywidend na wczesnym etapie, może zaoszczędzić wiele trudności w przyszłości.